|
Klinikasi. Odamda leyshmaniozning quyidagi klinik shakllari farq lan ad i: 1) visseral ley sh m an io z (k ala -a z a r); 2) teri leyshm aniozi (Borovskiy kasalligi) pendin yarasi, sharq yarasi; 3) Amerika teri va shilliq pardalar leyshmaniozi (espundiya). Visseral leyshmanioz uzoq davom etadigan isitma, jigar va taloq kattalashishi, kuchli leykopeniya, kuchayib boruvchi anemiya bilan xarakterlanadi. Teri va teri-shilliq pardalar leyshmaniozida terida uzoq vaqtlargacha tuzalmaydigan yaralar hosil b o ‘ladi. V isseral leyshm anioz. Y ashirin davri 3 h a fta d an 1 yilgacha ( b a ’zan 2—3 yil) d av o m etadi. K asallik asta-sek in b o sh lan ib , holsizlik, ishtaha pasayishi va taloqning ozroq kattalashishi kuzatiladi. So‘ngra tana harorati 39—40°C gacha ko‘tariladi. Isitma egri ch izig i odatda to ‘lqinsimon xarakterda b o iad i. Bir sutka davomida tana harorati 2—3 m arta yuqori k o ‘rsatkichlargacha ko'tariladi. U kuchli ter ajralishi bilan tushadi. Yuqori harorat vaqti-vaqti bilan ^ubfebril harorat bilan almashib turadi. Visseral leyshmaniozning doimiy belgilari jigar va taloq kattalashishidir. Taloq qorinning uchdan ikki qismini egallashi mukin. Jigar taloqqa nisbatan kamroq kattalashadi. Paypaslaganda ikkita a ’zo ham qattiqlashgan va odatda ogTiqsiz boiadi. Limfatik tugunlar ham kattalashgan holda aniqlanadi, og‘riq sezilmaydi. Isitma to lq in la ri va remissiya davrlari bir necha kundan bir necha oygacha davom etadi. i Bemor ko‘zdan kechirilganda teri qoplamlarining anemiya sababli oqargani ko'rinadi. Visseral leyshmaniozning ayrim koTinishlarida buyrak usti bezlari zararlanishi tufayli teri to ‘q tus oladi. Gemorragik sindromda petexial toshm alar toshadi. Bemor ahvoli oglrlasha boradi, u oriqlab ketib, anemiya va leykopeniya kuchayadi. Kuchli rivojlangan leykopeniyada halqum va o g lz bo‘shlig1da yarali-nekrotik o ‘zgarishlar kuzatiladi. Teri leyshmaniozi. Teri leyshmaniozining ikki turi farq qilinadi; I) erta yara hosil boladigan (qishloq tipidagi leyshmanioz), qisqa yashirin davr bilan xarakterlanadi va 2) kech yara hosil boladigan (shahar tipidagi leyshmanioz), yashirin davr uzoqroq davom etadi. Teri leyshmaniozining zoonoz tipi (qishloq tipi, pendin yarasi, o lk ir nekrozlanadigan teri leyshmaniozi) qisqa yashirin davr bilan 400 Yuqumli kasalliklar, epidemiologiya va parazitologiya xarakterlanadi, u bir n ech a k u n d an 3 haftagacha davom etadi. Q o ‘zg‘atuvchi kirgan joyda konussimon b o ‘rtma hosil b o ia d i, uning diametri 2—4 m m b o iib , u tez o ‘sadi va bir necha kundan so‘ng 1— 1,5 sm gacha kattalashadi. Bo‘rtma m arkazida nekroz rivojlanadi va nekrozga uchragan to ‘qimalarning k o ‘chib tushishi natijasida 2—4 m m gacha b o ig a n yara hosil boiadi. Uning atrofida katta infiltrat va shish paydo boiadi. Infiltrat nekrozga uchrashi tufayli yara tez kattalasha boradi. Ayrim vaqtlarda juda katta, ya’ni 5 sm va undan ham katta diametrdagi yaralar toshadi. Ular ko‘p toshganda (leyshmaniozning bu tipida bir necha o ‘nlab va yuzlab yaralar toshishi m umkin), ularning o ic h a m i odatda kichkina boiadi. Yaralar atrofi notekis boiib, tubi nekrotik massa bilan yopilganligi va seroz-yiringli ajralmalar aniqlanadi. 3-oyga kelib, yaralar tubi to zalan ad i, granulatsiya o ‘sib u papillom ani eslatadi. Ortiqcha granulatsiyalar ko‘chib tushganidan keyin xarakterli g'adir-budur yuza qoladi va uning markazida epitelizatsiya orolchalari paydo b o ia d i. Jarayon 5 oydan so‘ng tugaydi. Ba’zi vaqtlarda limfangit va limfadenitlar rivojlanadi. Teri leyshmaniozining antroponoz tipi (shahar tipidagi kech yara hosil b o iad ig a n turi, ashxabadka). Yashirin davri 3—8 oy davom etadi. Qo‘zg‘atuvchi kirgan joyda awaliga 2—3 mm kattalikda bo‘rtma yuzaga keladi. U asta-sekin kattalasha borib, uning ustidagi teri q o ‘ng‘ir-qizil tusga kiradi va 3—6 oydan keyin esa tangasimon p o ‘st bilan qoplanadi. U olib tashlanganda yara hosil boiadi. Yara aylana shaklda b o iib , tubi silliq yoki g‘adir-budur ko‘rinadi va yiringli parda bilan qoplangan boiadi. Yara atrofida infiltrat hosil boiadi, uning parchalanishi natijasida yara kattalasha boradi. Yara qirralari notekis; ajralmalar kam miqdorli boiadi. Yara chandiqlana boshlaydi, bu jarayon odatda kasallik boshlanganidan 1 yil keyin tugaydi, b a’zan 1,5—2 yilgacha ch o ‘zilishi mumkin. Yara o ‘m ida chandiq qoladi, u aw a l och qizil, so‘ngra oq rangda ko‘rinadi va atrofiyaga uchraydi. Y aralar soni 1—3 ta (10 tag ach a), ular o d a td a chiv in lar chaqa oladigan terining ochiq joylariga (yuz, q o i ) toshadi. Ba’zida katta zonalarni zararlaydigan diffuz-infiltratsiyalanuvchi leyshmaniom alar (k o ‘p in c h a kaftda, pan jalard a) an iq lan ib , ular yaralarga aylanmaydi va chandiqlanmaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
