Referat mavzu: Monopoliya, uning turlari va xususiyatlari Bajardi: i-53-2 guruh talabasi S. Raximov

Xalqaro monopoliya - bu jahon iqtisodiyotining bir yoki bir nechta sohalarida bozor ulushini nazorat qiluvchi xalqaro yoki transmilliy kompaniya yoki firmalar birlashmasi. Shunday qilib, bu monopoliya joylashgan bozorni rivojlantirish uchun jiddiy to'siqdir. Shuni hisobga olgan holda, hozirgi paytda dunyoda xalqaro va mintaqaviy monopoliyalar bilan raqobat va tadbirkorlikni rivojlantirish asosida bozor munosabatlarini shakllantirishni rag'batlantirish, shuningdek, monopolistik faoliyat va adolatsiz raqobatning oldini olish, cheklash va bostirish, shuningdek, davlat organlarini yaratish yo'llari bilan kurash olib borilmoqda. monopoliyalar bilan.

Yuqorida keltirilgan qisqacha ma'lumotlarga asoslanib, hozirgi vaqtda "Xalqaro monopoliyalar" mavzusi dolzarb ekani va shuning uchun u ushbu hujjatda taqdim etilishi aniq.

Kurs ishini o'rganish ob'ekti xalqaro monopoliyalardir.

Tadqiqot mavzusi - chet elda va Belarusiyada xalqaro monopoliyalarni tahlil qilish.

Ishning vazifalari quyidagilardan iborat:

xalqaro monopoliyalarni o'rganish;

turlari va shakllarini ko'rib chiqish;

belorussiya va chet eldagi xalqaro monopoliyalar faoliyatini tahlil qilish.

Tadqiqot davomida Internet manbalari, yangiliklar haqidagi xabarlar tahlili qo'llanildi.

Monopoliya: ta'rifi, tarixi, turlari va shakllari

Monopoliya (yunoncha monos - bitta, poleo - sotish uchun) bu davlat, korxona, tashkilot, savdogarning (ya'ni, bir shaxsga, shaxslar guruhiga yoki davlatga tegishli) har qanday iqtisodiy faoliyatni amalga oshirishga bo'lgan mutlaq huquqidir. Monopoliya raqobat bozorining aniq teskarisidir. O'z tabiatiga ko'ra, monopoliya erkin raqobatni, o'z-o'zidan paydo bo'lgan bozorni yo'q qiladigan kuch sifatida harakat qiladi.

Monopoliyalar tarixi qadimgi davrlarga etib boradi. Turli shakllardagi va turli darajadagi monopol tendentsiyalar bozor jarayonlari rivojlanishining barcha bosqichlarida namoyon bo'ladi va ularga hamroh bo'ladi. Ammo ularning yaqin tarixi XIX asrning oxirgi uchdan birida boshlanadi. Hodisalarning o'zaro bog'liqligi - inqiroz va monopoliyalar - monopoliyaning sabablaridan biri, ya'ni: ko'plab firmalarning monopolistik amaliyotda inqiroz zarbalaridan xalos bo'lishga intilishlari. O'sha paytdagi iqtisodiy adabiyotdagi monopoliyalar "inqiroz bolalari" deb nomlanganligi bejiz emas.

Monopoliyalarning tarixi har bir bosqichda iqtisodiyotning yangi shakllarini berib, monopollashuvni tezlashtirgan jarayonlarning rivojlanishi bilan uzviy bog'liqdir.

Ulardan eng muhimlari orasida:

aktsiyalarning o'sishi;

banklarning yangi roli va ishtirok etish tizimini rivojlantirish;

monopolistik birlashish kapitalni markazlashtirish usuli sifatida;

kapitalistik birlashmalar shakllari va birlashmalarning so'nggi shakllari.

Ushbu jarayonlarning har biri zamonaviy kapitalizm rivojlanishida mustaqil ahamiyatga ega. Shu bilan birga, ularning har biri o'z-o'zidan iqtisodiyotni monopollashtirishni jadallashtirdi.

Monopoliyani yaratishning ikki yo'li mavjud: foydani kapitallashtirish yoki qo'shilish va sotib olish orqali.

So'nggi paytlarda ushbu usulning ustunligi kuzatildi.

Ishtirok etish tizimi tarmoqlararo va tarmoqlararo monopolistik ittifoqlarni tashkil etishning muhim shakli bo'ldi. Uni rivojlantirish imkoniyati aktsiyadorlik jamiyatining shakliga bog'liq bo'lib, u nazorat paketining egasiga tegishli. Agar aktsiyalarning nazorat paketining egasi boshqa kompaniya bo'lsa, u holda u o'zining "sho''ba" kompaniyasini boshqarish imkoniyatiga ega bo'ladi. Bu tabiatda ko'p bosqichli bo'lishi mumkin bo'lgan ishtirok etish tizimi bo'lib, piramidaning eng yuqori qismida joylashgan kompaniyaga ulkan kapital ustidan nazoratni ta'minlaydi.

Mustaqil kompaniyalarni birlashtirish shaklida markazlashtirishning kuchayishi hisobiga kapitalning tez o'sishi ta'minlandi. Kapitalni markazlashtirishning ushbu shakli AQShda keng qo'llanilgan. Monopolistik qo'shilishning birinchi katta to'lqini AQShda XIX asrning 90-yillari va XX asrning birinchi yillarida yuz berdi. Natijada butun sanoatni bo'ysundiradigan eng yirik kompaniyalar paydo bo'ldi.

20-asrning ikkinchi yarmidagi monopoliyalarning muhim xususiyati ularning xalqaro maydonga nafaqat savdo sohasida, balki to'g'ridan-to'g'ri chet elda filiallar va filiallar shaklida tashkil etilgan ishlab chiqarishga kirishidir. milliy monopoliyalarning transmilliy korporatsiyalarga (TMK) aylanishi.

Monopoliyalar turlarini ko'rib chiqing

Zamonaviy hayotda turli xil monopoliyalar hisobga olinadi. "Monopoliya" atamasi mamlakat bozorining katta qismini qamrab oladigan bunday korxona va tashkilotlarni anglatadi. Ular tovarlar va xizmatlarning ayrim turlari uchun narxlarni belgilashda ustuvor huquqqa ega bo'ladilar, kichik kompaniyalarga qo'shilish yoki ularga qo'shilish imkoniyatiga ega bo'ladilar.

Monopoliyaning o'ziga xos turlarini ajratib ko'rsatish mumkin:

Yopiq monopoliya - bu qonuniy cheklovlar, patentni himoya qilish, mualliflik huquqi instituti va hokazolar bilan raqobatdan himoyalangan monopoliya. AQSh pochta xizmatining birinchi toifadagi xabarlarni etkazib berish monopoliyasi bunga misoldir.

Ochiq monopoliya - bu bitta firma (hech bo'lmaganda ma'lum bir muddat) yagona mahsulot etkazib beruvchisi bo'lgan, ammo raqobatdan maxsus huquqiy himoyaga ega bo'lmagan monopoliya. Bunday firmalarga misol sifatida bozorga yangi mahsulotlar bilan kirib kelgan firmalar kiradi.

Tabiiy monopoliya - bu ishlab chiqarishning texnologik xususiyatlari tufayli (ishlab chiqarish uchun zarur bo'lgan resurslarga eksklyuziv egalik qilish, moddiy-texnik bazaning haddan tashqari qimmatligi yoki eksklyuzivligi tufayli) bozorda imtiyozli mavqega ega bo'lgan monopoliyaning bir turi. Tabiiy monopolistlar mamlakat iqtisodiyotiga katta ta'sir ko'rsatmoqda, chunki ular bozorda narxlarni shakllantirish jarayonini boshqaradilar. Ishlab chiqarishning katta hajmi tufayli xom ashyo tannarxi pasayadi, bu esa uning tannarxini pasaytirishga imkon beradi. Va bu o'xshash tovarlarni ishlab chiqaradigan firmalar uchun jiddiy muammolarni keltirib chiqarmoqda, ammo kichik hajmlarda, chunki ular o'zlarining bozordagi mavqeini saqlab qolish uchun narxlarni tushirish usullarini topishlari kerak. Ko'pincha, tabiiy monopoliyalar bu ko'p mehnat talab qiladigan infratuzilmalarni boshqaruvchi firmalar bo'lib, ularni qayta qurish iqtisodiy jihatdan asossiz yoki texnik jihatdan imkonsizdir (masalan, suv ta'minoti tizimlari, elektr ta'minoti tizimlari, temir yo'llar).

Sun'iy monopoliyalar - bu monopolistik foyda olish maqsadida tashkil etilgan korxonalar uyushmalari. Ushbu monopoliyalar ataylab bozor tarkibini o'zgartiradi.

Bozor iqtisodiyoti sharoitida davlat (tartibga soluvchi organ sifatida) har doim bozor ishtirokchilari o'rtasida teng va adolatli raqobat uchun sharoit yaratishga intilib, hech bir o'yinchi bozorning katta qismini egallamasligini va monopolistga aylanmasligini diqqat bilan kuzatib boradi. Chunki davlatning monopoliyasi, qoida tariqasida, foyda keltirmaydi. Shu bilan birga, muayyan sharoitlarda davlat qasddan monopoliyaning (sun'iy monopoliya) paydo bo'lishiga hissa qo'shishi mumkin. Aytgancha, bu sobiq SSSR davlatlariga xosdir.

Masalan. Davlat davlat korxonasining katta aktsiyalar paketini savdoga qo'ymoqchi va tabiiyki ushbu blok uchun iloji boricha ko'proq pul olishni xohlaydi. Bunday holda, davlat ushbu korxona uchun eng qulay ish sharoitlarini yaratadi (imtiyozli soliq stavkalari, litsenziyalarning ustuvor berilishi va boshqalar).

Xalqaro monopoliya - foydani ko'paytirish maqsadida jahon kapitalistik iqtisodiyotining bir yoki bir nechta sohalarida ustunlikni o'rnatgan chet elda aktivlarga ega bo'lgan xususiy, yirik kapitalistik firmalar yoki turli millatlardagi firmalarning birlashmalari.

Monopolistik uyushmalarning shakllari:

Kartel - bu bitta sohaning bir nechta korxonalarining birlashmasi bo'lib, unda qatnashuvchilar ishlab chiqarish vositalari va mahsulotlariga egaliklarini saqlab qolishadi va ular mahsulotlarni bozorda yaratadilar, kvotani kelishib olishadi - umumiy ishlab chiqarishdagi har bir ulush, sotish narxlari, bozorlarni taqsimlash va h.k.

Sindikat - bir hil mahsulot ishlab chiqaradigan bir qator korxonalarning birlashmasi; bu erda boshqaruvning moddiy shartlariga egalik birlashma ishtirokchilari tomonidan saqlanib qoladi va tayyor mahsulotlar ushbu maqsadlar uchun yaratilgan ofis orqali umumiy mulk sifatida sotiladi.

Ishonch bu monopoliya bo'lib, unda ushbu guruh tadbirkorlar tomonidan ishlab chiqarish va tayyor mahsulotlarga birgalikda egalik qilish imkoniyati yaratiladi.

Diqqat, rasmiy ravishda mustaqil korxonalar (odatda turli sanoat, savdo, transport va banklar) korxonalari uyushmasi bo'lib, uning doirasida asosiy kompaniya barcha ishtirokchilar ustidan moliyaviy (pul) nazoratini tashkil etadi.

Turli xil sanoat, transport, savdo sohasidagi o'nlab va hatto yuzlab korxonalarning assotsiatsiyasi bo'lib, ularning a'zolari ishlab chiqarish vositalariga va ishlab chiqarilgan mahsulotga egalik huquqidan mahrum bo'lib, asosiy kompaniya uyushmaning boshqa a'zolariga moliyaviy nazoratni amalga oshiradi.

Monopoliya - bu yakka ishlab chiqaruvchi yoki mahsulot sotuvchisi iqtisodiyotida mutlaq ustunlik

Monopoliyalarning ta'riflari, monopoliyalar turlari va ularning davlatning bozor iqtisodiyotini rivojlantirishdagi o'rni, monopolistlarning narx siyosati ustidan nazoratni amalga oshiruvchi davlat

Monopoliya - bu ta'rif

Rossiyada monopoliyalarning paydo bo'lishi va rivojlanishi tarixi

Monopoliyalarning tavsifi

Davlat va kapitalistik monopoliyalar

Monopoliyalar turlari

Tabiiy monopoliya

Ma'muriy monopoliya

Iqtisodiy monopoliya

Mutlaq monopoliya

Sof monopoliya

Huquqiy monopoliyalar

Sun'iy monopoliyalar

Tabiiy monopoliya tushunchasi

Tabiiy monopoliya sub'ekti

Monopol narx

Monopol mahsulotga va monopolistik ta'minotga talab

Monopol raqobat

Monopoliya ko'lami effekti

Mehnat bozori monopoliyalari

Xalqaro monopoliyalar

Monopoliyalarning zarari va zarari

Manbalar va havolalar

Monopoliya - bu ta'rif

Monopoliya (Monopoliya) bu

Tabiiy monopoliya sub'ekti

Tabiiy monopoliyaning sub'ekti xo'jalik yurituvchi subyekt hisoblanadi ( yuridik shaxs) tovarlarni tabiiy monopoliya davlatidagi bozorda ishlab chiqaradigan yoki sotadigan har qanday mulkchilik shakli (monopolistik shakllanish).

Ushbu ta'riflar tarkibiy yondashuvga asoslanadi; ba'zi hollarda raqobat maqsadga muvofiq bo'lmagan hodisa sifatida ko'rib chiqilishi mumkin. Tabiiy monopolist sub'ekti faqat qonuniy yuzitadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish. Tabiiy monopoliya va davlat monopoliyasi chalkashib ketmasligi kerak bo'lgan turli xil tushunchalardir, chunki tabiiy monopoliya sub'ekti har qanday mulk shakliga asoslangan holda faoliyat ko'rsatishi mumkin va davlat monopoliyasi, avvalambor, davlat mulk huquqining mavjudligi bilan tavsiflanadi.

Monopoliya (Monopoliya) bu

Tabiiy monopolistlarning faoliyat yo'nalishlari quyidagilardir: qora oltin va neft mahsulotlarini quvurlar orqali tashish; tabiiy va neft gazini quvurlar orqali tashish va uni taqsimlash; boshqa moddalarni quvur orqali tashish; elektr energiyasini uzatish va taqsimlash; jamoat transporti harakatini ta'minlovchi temir yo'llardan, dispetcherlik xizmatlaridan, stansiyalardan va boshqa infratuzilma ob'ektlaridan foydalanish; havo harakatini boshqarish; ommaviy aloqa.

"Silvinit" va " Uralkali»Rossiya Federatsiyasida yagona kaliy ishlab chiqaruvchisi. Ikkala korxona ham Perm hududida joylashgan va bitta "Verxnekamskoye" konini ishlab chiqmoqda. Bundan tashqari, 80-yillarning o'rtalariga qadar ular yagona korxona tashkil etdilar. Cheklanganligi sababli kaliyli o'g'itlarga jahon bozorida talab katta takliflar, va Rossiya Federatsiyasida dunyodagi kaliy rudasi zaxiralarining 33 foizi to'plangan.

Monopoliya (Monopoliya) bu

Tabiiy monopolistlar faoliyatini davlat tomonidan tartibga solishni joriy etishning umumiy maqsadiga muvofiq tabiiy monopolistlarning majburiyatlari qonuniy ravishda o'rnatiladi:

Belgilangan narxlash tartibiga, xavfsizlik va mahsulotning sifat ko'rsatkichlariga, shuningdek tadbirkorlik faoliyati uchun belgilangan boshqa shart va qoidalarga rioya qiling. litsenziyalari tabiiy monopoliyalar va ular bilan bog'liq bozorlarda tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish to'g'risida;

Monopoliya (Monopoliya) bu

Litsenziyalanishi kerak bo'lgan har bir faoliyat turi bo'yicha alohida buxgalteriya yozuvlarini yuritish; o'zlari ishlab chiqargan tovarlar (xizmatlar) ning iste'molchilarga sotilishini kamsitmaslik shartlarida ta'minlash;

Tegishli bozorlarda va iste'molchilar bilan ishlaydigan ishlab chiqaruvchilar o'rtasida kelishuvlarni amalga oshirishda to'sqinlik qilmang;

O'z faoliyatini tartibga soluvchi organlarga tegishli organlar tomonidan belgilangan vakolatlarni bajarish uchun zarur bo'lgan hujjatlar, ma'lumotlarni taqdim etish;

Nazorat qiluvchi organlarning mansabdor shaxslariga hujjatlar bilan tanishish va ularga ruxsat berish ma'lumotlar haqidaushbu organlar o'z vakolatlarini amalga oshirishlari uchun zarur bo'lgan, shuningdek ular egalik qilgan yoki foydalangan ob'ektlar, jihozlar va er uchastkalari.

Monopoliya (Monopoliya) bu

Bundan tashqari, tabiiy monopoliya sub'yektlari qonunga muvofiq tartibga solinadigan tovarlarni ishlab chiqarish (sotish) imkonsizligiga olib keladigan yoki olib boradigan xatti-harakatlar qilishga yoki ularni iste'mol xususiyatlariga o'xshash bo'lmagan boshqa tovarlar bilan almashtirishga qodir emaslar.

Monopoliya

Narx masalasi alohida e'tibor talab qiladi. siyosatchilar monopolistik subyektlar. Ikkinchisi, yuqorida aytib o'tilganidek, o'zlarining monopol mavqeidan foydalangan holda narxlarga ta'sir ko'rsatishi va ba'zan ularni o'rnatishi mumkin. Natijada narxning yangi turi paydo bo'ladi - bozorda monopol mavqega ega bo'lgan tadbirkor tomonidan o'rnatiladigan va cheklangan raqobatga va sotib oluvchining huquqlarining buzilishiga olib keladigan monopol narx.

Monopoliya (Monopoliya) bu

Shuni qo'shimcha qilish kerakki, ushbu narx yuqori foyda yoki monopol foyda olish uchun mo'ljallangan. Monopolistik daromad faqat narxda.

Monopol narxning o'ziga xos xususiyati shundaki, u talab va taklifning o'zaro ta'siri natijasida vujudga kelgan real bozor narxidan qasddan chetga chiqadi. takliflar. Monopol narx yuqori yoki past bo'lib, uni kim tashkil qilganiga bog'liq - monopolist yoki monopsonist. Ikkala holatda ham, ikkinchisi sotib oluvchi yoki kichik ishlab chiqaruvchi hisobidan ta'minlanadi: birinchisi ortiqcha to'laydi, ikkinchisi esa tovarlarning tegishli qismini olmaydilar. Shunday qilib, monopol narx - bu jamiyat monopol mavqega ega bo'lganlarni to'lashga majbur bo'lgan muayyan "soliq".

Ular monopol yuqori va monopolistik past narxlar bilan ajralib turadi. Birinchisi, bozorni egallab olgan monopolist tomonidan o'rnatiladi va alternativadan mahrum bo'lgan xaridor bunga ko'nishga majbur bo'ladi. Ikkinchisi, monopolist tomonidan kichik tanlov ishlab chiqaruvchilarga nisbatan shakllantiriladi. Binobarin, monopol narx xo’jalik yurituvchi sub’ektlar o’rtasida tovarlarni qayta taqsimlashni amalga oshiradi, ammo bu iqtisodiy emas omillarga asoslangan bunday qayta taqsimlash. Ammo monopol narxning mohiyati shu bilan cheklanib qolmaydi - bu ortiqcha ortiqcha tovarlarni olishni ta'minlaydigan yirik, yuqori texnologiyali ishlab chiqarishning iqtisodiy afzalliklarini aks ettiradi.

Monopoliya (Monopoliya) bu

Monopol narx - bu monopolist mahsulot yoki xizmatni sotishi mumkin bo'lgan eng yuqori narx. Biroq, tajriba shuni ko'rsatadiki, bunday narxni uzoq vaqt ushlab turish mumkin emas. Superprofitsiyalar, kuchli magnit kabi, boshqa tadbirkorlarni sohaga jalb qiladi va natijada monopoliyani buzadi.

Shuni yodda tutish kerakki, monopoliya ishlab chiqarishni tartibga solishi mumkin, ammo talab emas. Hatto u mijozlarning narxlarning ko'tarilishiga munosabatini hisobga olishga majbur. Faqat noaniq talab mavjud bo'lgan mahsulot monopollashtirilishi mumkin. Ammo bunday vaziyatda ham mahsulot narxining ko'tarilishi ularni iste'mol qilishni cheklashga olib keladi.

Monopoliya (Monopoliya) bu

Monopolistning ikkita imkoniyati bor: yoki narxni baland ushlab turish uchun kichkinasini qo'llang yoki sotish hajmini oshiring, ammo arzon narxlarda.

Oligopolistik bozorlarda narxlarni tutishning variantlaridan biri bu "narxlar bo'yicha etakchilik" dir. Ko'rinib turibdiki, bir nechta oligopolistlar ular o'rtasida raqobat kurashiga olib kelishi kerak. Ammo narx raqobati ko'rinishida bu faqat umumiy yo'qotishlarga olib kelishi ayon bo'ladi. Oligopolistlar yagona narxlarni ushlab turish va "narxlar urushi" ni oldini olishdan manfaatdordirlar. Bunga etakchi kompaniyaning narxlarini qabul qilish uchun yumshoq kelishuv orqali erishiladi. Ikkinchisi, qoida tariqasida, ma'lum bir mahsulotning narxini belgilaydigan eng yirik tashkilot, boshqa tashkilotlar esa buni qabul qilishadi. Samuelson "kompaniyalar narx sanoatida qizg'in raqobatni bartaraf etadigan xatti-harakatlar yo'nalishini jimgina ishlab chiqadilar" deb aniqladi.

Boshqa narxlash variantlari mumkin. siyosatchilarto'g'ridan-to'g'ri bundan mustasno emas tartibga solish monopolistlar o'rtasida. tabiiy monopoliyalar davlat nazorati ostida. Hukumat doimiy ravishda narxlarni tekshiradi, tashkilotning daromadliligi, rivojlanish imkoniyatlari va boshqalarni ta'minlash zaruratidan kelib chiqqan holda cheklovlar belgilaydi.

Monopol mahsulotga va monopoliyaga bo'lgan talab

Agar u sotishga tayyor bo'lgan mahsulot miqdorini o'zgartirib, mahsulot narxiga ta'sir ko'rsatishga qodir bo'lsa, kompaniya monopol kuchga ega. Monopolist o'zining monopoliyasidan qay darajada foydalanishi uning mahsulotiga yaqin o'rnini bosadigan mahsulotlar mavjudligiga va uning bozor ulushiga bog'liq. Tabiiyki, monopol hokimiyatga ega bo'lish uchun kompaniya sof monopolist bo'lishi shart emas.

Monopoliya (Monopoliya) bu

Bundan tashqari, raqobatdosh tashkilot uchun kompaniyaning mahsulotlariga bo'lgan talab egri chizig'i pastga va gorizontal ravishda burilmagan bo'lishi kerak, chunki aks holda monopoliya taklif qilinayotgan mahsulot miqdorini o'zgartirib narxni o'zgartira olmaydi.

Ekstremal holatda, aniq monopolist tomonidan sotilgan sotish uchun talab egri chizig'i monopolist sotgan tovarlarga bo'lgan bozor talabining pasayishi bilan mos keladi. Shu sababli, monopolist xaridorlarning o'z tovarlari narxini belgilashda narxlarning o'zgarishiga munosabatini hisobga oladi.

Monopolist o'z mahsulotining narxini yoki sotishga taklif etilayotgan miqdorini istalgan o'ziga xoslik uchun belgilashi mumkin davr vaqt. Va u narxni tanlaganligi sababli, mahsulotning kerakli miqdori talab egri tomonidan belgilanadi. Shunga o'xshab, agar monopolist kompaniya bozorga etkazib beradigan mahsulot miqdorini belgilash uchun parametr sifatida tanlasa, iste'molchining ushbu miqdordagi mahsulot uchun to'lanadigan narxi ushbu mahsulotga bo'lgan talabni aniqlaydi.

Monopolist, raqobatdosh sotuvchidan farqli o'laroq, narxni oluvchi emas va aksincha, u bozorda narxni belgilaydi. Monopoliya uni maksimal darajada oshiradigan narxni tanlashi va xaridorlarning o'zi ushbu mahsulotni qancha sotib olishni tanlashlari mumkin. Tashkilot asosida qancha mahsulot ishlab chiqarilishini hal qiladi ma'lumotlar haqida uning mahsulotiga bo'lgan talab haqida.

Monopoliya (Monopoliya) bu

Monopol bozorda ishlab chiqarilgan narx va miqdor o'rtasida mutanosib bog'liqlik yo'q. Buning sababi shundaki, monopoliyaning ishlab chiqarish nuqtai nazaridan qarori nafaqat marjinal xarajatlarga, balki talab egri shakliga bog'liq. Talabning o'zgarishi erkin raqobat bozori uchun taklif egri chizig'idagi kabi narx va taklifning mutanosib o'zgarishiga olib kelmaydi.

Buning o'rniga talabning o'zgarishi doimiy ishlab chiqarish hajmi bilan narxlarning o'zgarishiga olib keladi, ishlab chiqarish hajmining o'zgarishi narx o'zgarmasdan sodir bo'lishi mumkin yoki narx ham, ishlab chiqarish hajmi ham o'zgarishi mumkin.

Soliqlarning monopolist xatti-harakatlariga ta'siri

Soliq marginal iste'molni ko'paytirishi bilan, rasmda ko'rsatilgandek, MS ning chekka egri chizig'i chapga va MC1 pozitsiyasiga siljiydi.

Tashkilot endi o'z daromadini P1 va Q1 chorrahasida oshirishi mumkin.

Ta'sir soliq Monopolist firmaning mahsulot narxi va hajmi bo'yicha: D - talab, MR - marjinal foyda, MS - chegaraviy qiymatsiz buxgalteriya hisobi soliq, MS - bilan oqim tezligi cheklovlari hisobga olib soliq

Soliq joriy etilishi natijasida monopolist ishlab chiqarishni pasaytiradi va narxni oshiradi.

Soliqning monopol narxga ta'siri shu tarzda talabning egiluvchanligiga bog'liq: talab qancha egiluvchan bo'lsa, monopolist soliqni kiritgandan keyin narxni shuncha ko'paytiradi.

Monopol raqobat

Monopol raqobat - mukammal raqobatga eng yaqin bo'lgan keng tarqalgan bozor turi. Alohida kompaniyaning narxni boshqarish qobiliyati (bozor kuchi) ahamiyatsiz.

Monopol raqobatni tavsiflovchi asosiy xususiyatlarga e'tibor bering:

Bozorda nisbatan kichik miqdordagi kichik firmalar mavjud;

Ushbu tashkilotlar turli xil mahsulotlarni ishlab chiqaradilar va har bir kompaniyaning tovarlari biroz o'ziga xos bo'lsa-da, sotib oluvchi osongina almashtiriladigan mahsulotlarni topib, ularga talabni o'zgartirishi mumkin;

Sohaga yangi firmalarning kirib kelishi qiyin emas. Yangi sabzavot do'koni, studiya, ta'mirlash ustaxonasini ochish uchun katta miqdordagi boshlang'ich mablag 'talab qilinmaydi, shuningdek, miqyosi tejamkorligi ham yirik ishlab chiqarishni rivojlantirishni talab qilmaydi.

Monopol raqobat sharoitida ishlaydigan firmalarning mahsulotlariga talab mutlaqo elastik emas, ammo ularning egiluvchanligi yuqori. Masalan, sport kiyimlari bozorini monopol raqobat bilan taqqoslash mumkin. Reebok krossovkalari tarafdorlari uning mahsulotlari uchun boshqa kompaniyalarning krossovkalariga qaraganda yuqori narxni to'lashga tayyor, ammo narxlardagi farq juda katta bo'lsa, ular har doim ham taniqli kompaniyalarning analoglarini bozorda ancha past narxlarda topadilar. Xuddi shu narsa kosmetika, kiyim-kechak, dori-darmon va boshqalar uchun ham amal qiladi.

Bunday bozorlarning raqobatbardoshligi juda yuqori, bu ko'p jihatdan yangi firmalar uchun bozorga kirish qulayligi bilan bog'liq. Masalan, kir yuvish kukuni sotiladigan bozorni taqqoslang.

Sof monopoliya va mukammal raqobat o'rtasidagi farq

Ikkita yoki undan ortiq sotuvchi, ularning har biri narx bo'yicha bir necha nazoratga ega bo'lgan savdo uchun raqobatlashganda, nomukammal raqobat mavjud. Bu narx individual firmalarning bozor ulushi bilan belgilanganda ro'y beradi. bunday bozorlarda har kim mahsulotning etarlicha katta qismini ishlab chiqaradi, bu esa ta'minotga va shunga mos ravishda narxga sezilarli ta'sir qiladi.

Monopol raqobat. Bu ko'plab sotuvchilar yangi sotuvchilar paydo bo'lishi mumkin bo'lgan bozorda tabaqalashtirilgan mahsulotni sotish uchun raqobatlashganda yuzaga keladi.

Monopoliya (Monopoliya) bu

Bozorda savdo qiladigan har bir kompaniyaning mahsuloti boshqa firmalar tomonidan sotiladigan mahsulotning nomukammalligini anglatadi.

Har bir sotuvchining mahsuloti o'ziga xos fazilatlarga va xususiyatlarga ega bo'lib, ba'zi mijozlar o'z mahsulotlarini raqobatdosh firmani afzal ko'radilar. mahsulot bozorda sotilgan mahsulot standartlashtirilmaganligini anglatadi. Bu mahsulotlar orasidagi haqiqiy sifat farqlari yoki reklama, obro'-e'tiborning farqlari natijasida kelib chiqadigan taxminiy farqlar tufayli bo'lishi mumkin savdo belgisi yoki "tasvir" ushbu mahsulotga egalik qilish bilan bog'liq.

Monopoliya (Monopoliya) bu

Bozorda nisbatan ko'p sonli sotuvchilar mavjud bo'lib, ularning har biri kompaniya va uning raqobatchilari tomonidan sotiladigan mahsulotning umumiy turiga nisbatan bozor talabining ozgina, ammo mikroskopik bo'lmagan hissasini qondiradi.

Bozordagi sotuvchilar, o'zlarining tovarlari uchun qaysi narxni belgilashni yoki yillik sotish uchun mezonlarni tanlashda, raqiblarining munosabatini hisobga olishmaydi.

Ushbu xususiyat hali ham monopolistik raqobat sharoitida bozorda nisbatan ko'p sonli sotuvchilarning natijasidir. ya'ni, agar individual sotuvchi narxni pasaytirsa, sotishning ko'payishi bitta tashkilot hisobidan emas, balki ko'pchilik hisobidan sodir bo'lishi mumkin. Natijada, har qanday individual raqobatchining har qanday alohida kompaniyaning sotish narxining pasayishi sababli bozor ulushida katta yo'qotishlarga olib kelishi ehtimoldan holi emas. Binobarin, raqobatchilar bunga o'z siyosatlarini o'zgartirish orqali javob berishga asos yo'q, chunki firmalardan birining qarori foyda olish qobiliyatiga jiddiy ta'sir ko'rsatmaydi. Tashkilot buni biladi va shuning uchun narx yoki sotish maqsadini tanlashda raqobatchilarning mumkin bo'lgan har qanday munosabatini hisobga olmaydi.

Monopol raqobat sharoitida kompaniya tashkil etish yoki bozorni tark etish juda oson. Foydali kon'yunktura monopol raqobat bozorda yangi sotuvchilarni jalb qiladi. Biroq, bozorga kirish mukammal raqobat sharoitida bo'lgani kabi oson emas, chunki yangi sotuvchilar ko'pincha o'zlarining yangi savdo belgilari va mijozlar uchun ko'rsatadigan xizmatlarida qiyinchiliklarga duch kelishadi.

Shunday qilib, amaldagi obro'ga ega bo'lgan tashkilotlar yangi ishlab chiqaruvchilarga nisbatan ustunliklarini saqlab qolishlari mumkin. Monopolistik raqobat monopolistning holatiga 8o'xshaydi, chunki ayrim kompaniyalar o'z tovarlari narxini nazorat qilish imkoniyatiga ega. Bundan tashqari, bu mukammal raqobatga o'xshaydi, chunki har bir mahsulot ko'plab kompaniyalar tomonidan sotiladi va bozorga kirish va chiqish bepul mavjud.

Bozor iqtisodiyotidagi monopoliya

Raqobat bozorlaridan farqli o'laroq, monopolist resurslarni samarali taqsimlashni amalga oshirmayapti. Ovoz pulni chiqarish monopolistlar jamiyat uchun kamroq istalgan narsadir, natijada ular marjinal xarajatlardan yuqori bo'lgan narxlarni belgilaydilar. Odatda, davlat monopolist muammosiga to'rt xil usul bilan javob beradi:

Monopoliyaga asoslangan sanoatni yanada raqobatbardosh sanoatga aylantirishga harakat qilinmoqda;

Monopolistlarning xatti-harakatlarini tartibga soladi;

Ba'zi bir xususiy monopolistni davlat korxonalariga aylantiradi.

Monopoliya (Monopoliya) bu

Bozor va raqobat har doim monopoliyaning antipodlari bo'lib kelgan. Bozor iqtisodiyotni monopollashtirishiga xalaqit beradigan yagona real kuchdir. Samarali bozor mexanizmi mavjud bo'lgan joylarda monopolistlarning tarqalishi juda uzoqqa bormadi. Raqobat bilan birga bo'lgan monopoliya eski va raqobatning yangi shakllarini saqlab qolganda muvozanat o'rnatildi.

Ammo oxir-oqibat, rivojlangan bozor tizimiga ega bo'lgan ko'pgina mamlakatlarda bozor va monopolistlarning muvozanati beqaror bo'lib chiqdi va raqobatni himoya qilishga qaratilgan antitrest siyosatini amalga oshirish zarurati tug'ildi. Shu tufayli, raqobatning har qanday o'sishini bostira oladigan yirik tashkilotlar ko'pincha monopoliya siyosatidan voz kechishni afzal ko'rishadi.

Monopol bozorlar mavjud ekan, ularni davlat nazoratisiz qoldirib bo'lmaydi. Shunday qilib, ushbu vaziyatda talabning egiluvchanligi monopol xatti-harakatlarni cheklaydigan yagona omilga aylanadi, ammo har doim ham etarli emas. Shu maqsadda monopoliyaga qarshi siyosat olib borilmoqda. Ikki yo'nalishni ajratish mumkin. Birinchisi tartibga solishning shakllari va usullarini o'z ichiga oladi, ularning maqsadi bozorlarni liberallashtirishdir. Monopoliyaga ta'sir qilmasdan, ular monopolistik xatti-harakatni zararli holga keltirishga qaratilgan. Bunga bojxona tariflarini pasaytirish, miqdoriy cheklovlar, investitsiya muhitini yaxshilash va kichik biznesni qo'llab-quvvatlash choralari kiradi.

Monopoliya (Monopoliya) bu

Ikkinchi yo'nalish monopoliyaga to'g'ridan-to'g'ri ta'sir choralarini birlashtiradi. Xususan, bular monopoliyaga qarshi qonun buzilgan taqdirda moliyaviy sanktsiyalar qonunchilik, kompaniyaning qismlarga bo'linishiga qadar. Monopoliyaga qarshi tartibga solish har qanday vaqt chegarasi bilan cheklanmaydi, balki doimiy davlat siyosatidir.

Monopoliya ko'lami effekti

Narxi past bo'lgan yuqori samarali ishlab chiqarishga bozorni monopollashtirish tufayli eng ko'p ishlab chiqarish sharoitida erishiladi. Bunday monopoliyani odatda "tabiiy monopoliya" deb atashadi. ya'ni butun bozorga faqat bitta tashkilot xizmat ko'rsatadigan bo'lsa, uzoq muddatli o'rtacha xarajatlar minimal bo'lgan sanoat.

Masalan: tabiiy gazni ishlab chiqarish va taqsimlash:

Konlarni o'zlashtirish zarur;

Gaz magistralini qurish;

Mahalliy tarqatish tarmoqlari va boshqalar).

Yangi raqobatchilar uchun bunday sohaga kirish juda qiyin, chunki bu katta investitsiyalarni talab qiladi.

Ishlab chiqarish tannarxi past bo'lgan ustun kompaniya raqobatchisini yo'q qilish maqsadida mahsulot narxini vaqtincha pasaytirishga qodir.

Monopoliya raqobatchilarining bozorga sun'iy ravishda kirishiga yo'l qo'yilmaydigan sharoitda, monopolist ishlab chiqarishning rivojlanishini sun'iy ravishda cheklab qo'yishi mumkin, daromad va bozor ulushini yo'qotmasdan, faqat raqobatchilar yo'qligi sababli nisbatan barqaror sotilgan narxlar o'sishi bilan daromad olish, talab kam egiluvchan bo'ladi, ya'ni narx. sotishga kamroq ta'sir qiladi. Bu resurslarni taqsimlashning samarasizligiga olib keladi - “raqobat sharoitida ancha past mahsulot ishlab chiqariladigan va iste'molchilarga nisbatan yuqori narxga ega bo'lgan jamiyatning aniq yo'qotilishi. Erkin iqtisodiyot sharoitida monopolistlarning ortiqcha daromadlari ushbu sohaga yangi investorlarni va raqobatchilarni jalb qilib, monopoliyaning muvaffaqiyatini takrorlashga intiladi.

Mehnat bozori monopoliyalari

Mehnat bozorida monopolistning misoli ba'zi tarmoq birlashmalari bo'lib xizmat qilishi mumkin va kasaba uyushmalari ko'pincha ish beruvchilar uchun chidab bo'lmaydigan va ishchilarga kerak bo'lmagan talablarni qo'yadigan korxonalarda. Bu korxonalar va ishchilarni yopilishiga olib keladi. Ushbu turdagi monopolist davlat tomonidan ham, shaxs tomonidan ham qonun bilan belgilangan imtiyozlarda ifodalangan zo'ravonliksiz amalga oshirilmaydi. kasaba uyushmalari barcha ishchilarni qo'shilishga va badallarni to'lashga majburlaydigan korxonalarda. Kasaba uyushmalari o'z talablarini bajarish uchun kasaba uyushma a'zolariga mos kelmaydigan yoki moliyaviy yoki siyosiy talablariga rozi bo'lmagan sharoitlarda ishlashni xohlaydiganlarga nisbatan zo'ravonlikdan foydalanadilar.

Zo'ravonliksiz va davlat ishtirokisiz yuzaga kelgan monopolist odatda mavjud raqobatchilarga nisbatan monopoliyaning samaradorligi natijasidir yoki ular tabiiy ravishda ustun mavqeini yo'qotadi. Amaliyot shuni ko'rsatadiki, ba'zi hollarda monopoliya iste'molchilarning mahsulotning foydali xususiyatlariga va / yoki raqobatchilarnikidan past bo'lgan tabiiy reaktsiyasi sifatida yuzaga keladi. Zo'ravonliksiz yuzaga kelgan har bir barqaror monopoliya (shu jumladan davlat tomonidan) inqilobiy yangiliklarni joriy etdi, bu raqobatchilarning mahsulotlarini sotib olish va qayta jihozlash orqali o'z ulushini ko'paytirib, raqobatda g'olib bo'lishga imkon berdi.

Rossiyadagi antitrest siyosati

Tabiiy monopolistlarni davlat tomonidan tartibga solish zarurligi muammosi hukumat tomonidan 1994 yilda, ularning mahsulotlariga narxlarning ko'tarilishi iqtisodiyotni izdan chiqarishga jiddiy ta'sir ko'rsatgan paytda tan olingan. Shu bilan birga, hukumatning islohot qanoti tegishli tarmoqlarda narxlarning ko'tarilishini to'xtatish yoki narx mexanizmini makroiqtisodiy siyosatda qo'llashni ta'minlash, balki birinchi navbatda tartibga solinadigan narxlar oralig'ini cheklash zarurati bilan bog'liq holda tabiiy monopolistlarni tartibga solish muammolariga ko'proq e'tibor berishni boshladi.

1994 yil boshida "Tabiiy monopolistlar to'g'risida" gi qonun loyihasi Rossiya Xususiylashtirish bo'yicha Rossiya markazining xodimlari tomonidan Rossiya Federatsiyasi SCAP nomidan tayyorlandi. Shundan so'ng, loyihani rossiyalik va chet ellik ekspertlar tayyorladilar va sanoat vazirliklari va kompaniyalari (Aloqalar vazirligi, Aloqa vazirligi, Transport vazirligi, Minatom, Minnats, RAO) bilan kelishdilar. Gazprom, Rossiya Federatsiyasining RAO EES va boshqalar). Ko'plab tarmoq vazirliklari loyihaga qarshi chiqishdi, ammo SCAP va Iqtisodiyot vazirligi ularning qarshiliklarini engishga muvaffaq bo'lishdi. Avgust oyida hukumat barcha manfaatdor vazirliklar bilan kelishilgan qonun loyihasini Davlat Dumasiga yubordi.

Davlat Dumasida qonunning birinchi o'qilishi (1995 yil yanvar) uzoq muhokamalarga olib kelmadi. Asosiy muammolar parlament tinglovlarida va Davlat Dumasining qo'mitalarida bo'lib o'tgan yig'ilishlarda, sanoat vakillari yana tarkibni o'zgartirishga harakat qilishdi yoki hatto loyihani qabul qilishga to'sqinlik qilishdi. Ko'plab masalalar muhokama qilindi: nazorat qiluvchi organlarga kompaniyalarning investitsiya faoliyatini boshqarish huquqini berishning qonuniyligi to'g'risida; tartibga solish chegaralarida - tabiiy monopolist bo'lmagan, lekin tartibga solinadigan faoliyat bilan bog'liq bo'lgan tartibga solinadigan faoliyatning qonuniyligi; vazirliklarda tartibga solish funktsiyalarini saqlab qolish imkoniyati haqida va hokazo.

2004 yilda Tabiiy monopolistlarni tartibga solish bo'yicha Federal Monopoliyaga qarshi Xizmati tashkil etildi:

Yoqilg'i-energetika majmuasida;

Monopoliya (Monopoliya) bu

Transportdagi tabiiy monopolistlarni tartibga solish federal xizmati;

Monopoliya (Monopoliya) bu

Aloqa sohasidagi tabiiy monopolistlarni tartibga solish bo'yicha federal xizmat.

Monopoliya (Monopoliya) bu

Gaz sanoatining moliyaviy ko'rsatkichlari, "Gazprom" RAO soliqni oshirishi natijasida davlat byudjetini takomillashtirish imkoniyatlari va byudjetdan tashqari jamg'armani shakllantirish uchun imtiyozlarning bekor qilinishi va boshqalarga alohida e'tibor qaratildi.

Monopoliya (Monopoliya) bu

"Tabiiy monopolistlar to'g'risida" gi qonunga ko'ra, tartibga solish doirasi transportni o'z ichiga oladi qora oltin neft mahsulotlari magistral quvurlar orqali, gaz quvurlari orqali uzatish, elektr va issiqlik energiyasini uzatish xizmatlari, temir yo'l transporti, transport terminallari, portlar va aeroportlar xizmatlari, jamoat va pochta xizmatlari.

Tartibga solishning asosiy usullari quyidagilar edi: narxlarni tartibga solish, ya'ni iste'mol tovarlari narxlarini to'g'ridan-to'g'ri aniqlash yoki ularning eng yuqori darajasini belgilash.

Monopoliya (Monopoliya) bu

Majburiy xizmat uchun iste'molchilarni aniqlash yoki ularni taqdim etishning minimal darajasini belgilash. Tartibga solish organlari tabiiy monopolistlarning faoliyatining har xil turlarini, shu jumladan mulk huquqini olish bo'yicha bitimlarni, yirik investitsiya loyihalarini, mulkni sotish va ijaraga olishni ham nazorat qilishlari shart.

Xalqaro monopoliyalar

O'n to'qqizinchi asrda kapitalistik ishlab chiqarish usuli butun dunyo bo'ylab tez tarqaldi. O'tgan asrning 70-yillari boshlarida Angliyaning eng keksa burjua mamlakati Amerika Qo'shma Shtatlariga qaraganda ko'proq mato ishlab chiqargan, ko'proq temir eritib, ko'proq ko'mir qazib chiqargan. Germaniya Respublikasi, Frantsiya birlashdi. Britaniya U dunyo miqyosida sanoat mahsulotlari ishlab chiqarish indeksining etakchisi va jahon bozorida ajralmas monopoliya edi. 19-asrning oxiriga kelib vaziyat keskin o'zgarib ketdi. Yosh kapitalistik mamlakatlarda o'ziga xos o'sib bordi. Ovoz balandligi bo'yicha sanoat ishlab chiqarish indeksi Amerika Qo'shma Shtatlari dunyoda birinchi o'rinni egalladi va Germaniya Federativ Respublikasi Evropada birinchi o'rin. Sharqda Yaponiya shubhasiz etakchi hisoblanadi. Chirib qolgan podsho tuzumi tomonidan yaratilgan to'siqlarga qaramay, Rossiya tezda sanoat taraqqiyoti yo'lidan bordi. Yosh kapitalistik davlatlarning sanoat o'sishi natijasida Buyuk Britaniya jahon bozorida sanoat ustunligini va monopol mavqeini yo'qotdi.

Xalqaro monopolistlarning paydo bo'lishi va rivojlanishi uchun iqtisodiy asos kapitalistik ishlab chiqarishni yuqori darajada sotsializatsiya qilinishi va iqtisodiy hayotning xalqarolashishi hisoblanadi.

Amerika Qo'shma Shtatlarining po'lat sanoatida sakkizta monopolist ustunlik qilmoqda, ularning 84% nazoratida. ishlab chiqarish hajmi po'lat uchun mamlakatlar; ulardan ikkitasi Amerikaning eng yirik po'lat tresti va Baytlahm po'latining umumiy ulushining 51% tashkil etdi ishlab chiqarish hajmi. Amerika Qo'shma Shtatlaridagi eng qadimgi monopolist - "Standard Oil Oil Trust".

Monopoliya (Monopoliya) bu

Avtomobilsozlik sohasida uchta kompaniya muhim ahamiyatga ega: General Motors,

Kreisler.

Elektr sanoatida ikkita tashkilot ustunlik qiladi: General Electric va Westinghouse. Kimyoviy sanoat Dupont de Nemours tomonidan boshqariladi, alyuminiy Mellon tomonidan boshqariladi.

Monopoliya (Monopoliya) bu

Shveytsariyaning Nestle oziq-ovqat kontsernining ishlab chiqarish quvvati va savdo tashkilotlarining katta qismi boshqa mamlakatlarda joylashgan. Umumiy aylanmaning atigi 2-3 foizi Shveytsariyaga to'g'ri keladi.

Britaniyada monopolistik ishonchning roli ayniqsa Birinchi Jahon Urushidan keyin kuchaydi. urushqora va to'qimachilik va ko'mir sanoatidagi korxonalarning kartel uyushmalari bo'lganida metallurgiya va bir qator yangi sohalarda. Ingliz kimyoviy tresti barcha asosiy kimyoviy mahsulotlarning o'ndan uch qismini, bo'yoq mahsulotlarining beshdan ikki qismini va mamlakatdagi deyarli barcha azot ishlab chiqarishni nazorat qiladi. Bu ingliz sanoatining eng muhim tarmoqlari, xususan, harbiy muammolar bilan chambarchas bog'liq.

Bozorda "Unilever" Angliya-Gollandiya kimyoviy va oziq-ovqat kontserni ustunlik qiladi

Germaniya Respublikasida kartellar o'tgan asrning oxiridan boshlab keng tarqalgan. Ikki dunyo harbiy operatsiyalari orasida 200 mingga yaqin ishchi va ishchilarga ega bo'lgan Chelik iqtisodiyoti (Fereinigte Stahlwerke), 100 ming ishchi va ishchilar bilan Kimyoviy Trest (Interessen-Geymeinshaft Farbenindustri), ko'mir sanoatining monopolisti, Cannon konserni Krupp va elektr xavfi mamlakat iqtisodiyotida ustunlik qildi. Universal kompaniya.

Kapitalistik industrializatsiya Yaponiya g'arbiy bir vaqtda amalga oshirildi Evropa va AQSh allaqachon sanoatni yo'lga qo'ygan kapitalizm. Monopol korxonalar orasida ustun mavqe Yaponiya ikkita yirik monopolistik moliyaviy ishonch - Mitsui va Mitsubishi-ni yutib oldi.

Umumiy kapitali 1,6 milliard iyena bo'lgan 120 kompaniya Mitsuiga bo'ysundi. Shunday qilib, Mitsui konsernining qo'lida taxminan 15 kishi to'plangan foiz Yaponiyadagi barcha kompaniyalarning kapitali.

Mitsubishi konserniga shuningdek neft kompaniyalari, shisha ishlab chiqarish tashkilotlari, omborxonalar, savdo tashkilotlari, sug'urta kompaniyalari, o'simliklarni ekspluatatsiya qilish (tabiiy kauchuk yetishtirish) tashkilotlari, har bir sanoat taxminan 10 million iyeni tashkil etadi.

Dunyoning kapitalistik qismini iqtisodiy taqsimlash uchun zamonaviy kurash usullarining eng muhim xususiyati turli mamlakatlar monopoliyalarining umumiy egaligida bo'lgan va monopolistlar o'rtasidagi zamonaviy davrga xos bo'lgan dunyoning kapitalistik qismining iqtisodiy bo'linishi shakllaridan biri bo'lgan qo'shma korxonalarni tashkil etishdir.

Bunday monopolistlar orasida Belgiya elektrotexnika konserni Philips va Lyuksemburg Arbedi bor edi.

Keyinchalik hamkorlar Buyuk Britaniyada o'zlarining sho'ba korxonalarini ochdilar, Italiya, Germaniya Federativ Respublikasi, Shveytsariya va Belgiya. Shunday qilib, bu jahon raqobatdosh sheriklari bozoridagi yangi kuchli yutuq, xalqaro kapital harakatining yangi bosqichidir.

Qo'shma korxonalarni tashkil etishning yana bir mashhur namunasi 1985 yilda tashkil etilgan. Korporatsiya Westinghouse Electric ( AQSh) va bosh ofisi joylashgan "TVEC" qo'shma kompaniyasining "" yapon tashkiloti AQSh.

Ushbu turdagi zamonaviy monopolistik uyushmalar orasida mavjud shartnoma ko'plab ishtirokchilar bilan. Bunga misol qilib Marseldan Bazel va Strasburgdan Karlsruegacha olib borilishi rejalashtirilgan neft quvurini qurish to'g'risidagi kelishuvni keltirish mumkin. Ushbu alyansda turli mamlakatlarning 19 ta muammolari, shu jumladan ingliz-gollandiyalik Royal Dutch Shell, British British Petroleum, American Esso, Mobile Oil, Caltex, Frantsiya Petrofina va to'rtta G'arbiy Germaniya ishtirok etmoqda. tashvish.

Dunyoning kapitalistik industrializatsiyasi Rossiya Federatsiyasi iqtisodiyotining rivojlanishida katta rol o'ynadi. Bu o'z sanoat korxonalarini rivojlanishiga turtki bo'ldi.

Monopoliyalarning zarari va zarari

Umuman olganda, monopolistlar keltiradigan har qanday ijtimoiy imtiyozlar haqida gapirish qiyin. Biroq, monopolistlarsiz to'liq amalga oshirish mumkin emas - tabiiy monopolist deyarli o'rnini bosa olmaydi, chunki ular foydalanadigan ishlab chiqarish omillarining o'ziga xos xususiyatlari bittadan ko'proq mulkdorning bo'lishiga imkon bermaydi yoki cheklangan resurslar o'z egalarining korxonalarini birlashtirishga olib keladi. Ammo bu holda ham, raqobatning etishmasligi uzoq vaqt davomida rivojlanishiga to'sqinlik qiladi. Raqobat bozorida ham, monopol bozorlarda ham kamchiliklar mavjud bo'lsa-da, odatda, raqobat bozori uzoq muddatda tegishli sohani rivojlantirishda yuqori natijalarga erishmoqda.

Monopoliya (Monopoliya) bu

Iqtisodiyotning monopoliyasi bozor rivojlanishiga jiddiy to'siq bo'lib, monopolistik raqobat ko'proq xarakterlidir. Bu monopolistik va raqobat aralashmasini o'z ichiga oladi. Monopolistik raqobat shunday bozor holatikichik miqdordagi kichik ishlab chiqaruvchilar o'xshash, ammo o'xshash bo'lmagan mahsulotlarni taklif qilganda. Har bir kompaniyaning bozordagi ulushi kam, shuning uchun u bozor narxlari ustidan cheklangan nazoratga ega. Ko'p sonli korxonalarning mavjudligi ishlab chiqarishni cheklash va narxlarni oshirish bo'yicha korxonalarning fitna, kelishilgan harakatlari deyarli mumkin emasligini ta'minlaydi.

Monopolistlar bozorda monopol mavqega ega bo'lganligi sababli ishlab chiqarishni cheklab qo'ydi va yuqori narxlarni belgilab qo'ydi, bu resurslarning maqsadsiz taqsimlanishiga olib keladi va daromadlar tengsizligining oshishiga olib keladi. Monopoliya aholining turmush darajasini pasaytiradi. Monopol firmalar har doim ham o'z imkoniyatlaridan to'liq foydalanmaydilar ( ilmiy-texnik taraqqiyot) Monopolistlar samarasini oshirish uchun etarli rag'batlarga ega emaslar ilmiy-texnik taraqqiyotchunki raqobat yo'q.

Monopoliya (Monopoliya) bu

Monopoliya samarasizlikka olib keladi, agar mumkin bo'lgan minimal qiymatni ishlab chiqarish o'rniga, rag'batlantirish yo'qligi sababli, monopoliya raqobatdosh tashkilotning ta'siridan ko'ra yomonroq harakat qila boshlaydi.

MONOPOLY - (yunoncha: shu bilan. Oldingi so'zga qarang). Har qanday buyumlarni ishlab chiqarish yoki sotish yoki ularga kimgadir savdo qilish uchun eksklyuziv huquq berish davlatning mutlaq huquqi; tijoratni bir qo'l bilan bosib olish, tekin emas ... ... Rus tilidagi xorijiy so'zlar lug'ati

MONOPOLY - (monopoliya) bozorda bitta sotuvchi mavjud bo'lgan bozor tuzilishi. Tabiiy monopoliya haqida gapirish mumkin, agar monopolistning alohida mavqei, shuningdek, ba'zi bir mulkka egalik qilish mutlaq huquqining natijasi bo'lsa ... Iqtisodiy lug'at

Monopoliya - (monopoliya) yagona sotuvchi (ishlab chiqaruvchi) faoliyat ko'rsatadigan bozor. Agar bitta sotuvchi va faqat xaridor bo'lsa, vaziyat ikki tomonlama monopoliya deb ataladi (shuningdek qarang: ... ... Biznes atamalari lug'ati MONOPOLY - MONOPOLY, monopoliyalar, n. (yunoncha. monos one va poleo sotish). Biror narsani (yuridik, iqtisodiy) ishlab chiqarish yoki sotish uchun mutlaq huquq. Tashqi savdo monopoliyasi Sovet hukumati siyosatining mustahkam asoslaridan biridir. Sug'urta ... ... Ushakovning izohli lug'ati

Monopoliya mavqeiga qarab narxlarga ta'sir ko'rsatadigan tovarlar (xizmatlar) bozorida bitta yirik sotuvchi mavjud bo'lgan nomukammal raqobatning varianti. Boshqa sotuvchilar ancha kichik va bozorga ta'sir qila olmaydilar. Xususiy ... ... Bank entsiklopediyasi

MONOPOLY - (mono ... va men sotgan yunoncha poleo-dan), 1) bitta shaxsga, ma'lum shaxslar guruhiga yoki davlatga tegishli bo'lgan ishlab chiqarish, savdo, savdo va hokazolarga nisbatan mutlaq huquq; keng ma'noda, biror narsaga mutlaq huquq.