Referat mavzu: Халқаро савдода банк хизматларининг бозори. Tayyorladi : bi-419-guruh kursanti avalov jasurbek

O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI DAVLAT BOJXONA QO`MITASI BOJXONA INSTITUTI

“ Jahon iqtisodiyoti va xalqaro iqtisodiy munosabatlar ” fanidan

REFERAT

Mavzu: Халқаро савдода банк хизматларининг бозори.

TAYYORLADI : BI-419-guruh kursanti AVALOV JASURBEK

3-topshiriq

Халқаро савдода банк хизматларининг бозори.

Bank xizmatlari deganda tijorat banklarining tezkor va strategik faoliyati hamda samarali boshqarish bilan bevosita bog’liq bo’lgan harakatlar majmuasi tushuniladi. Mustaqillik yillarida O’zbekiston banklari o’z xizmatlarini etarli darajada shakllantirishga erishdi. Biroq, banklar o’rtasidagi raqobat kurashi ularni qo’shimcha mijozlar jalb etish hamda ko’rsatilayotgan xizmatlar doirasi va sifatini kengaytirish uchun yangicha yondashishga undamoqda. Bank xizmatlari nazariyasi evolyutsiyasi qator rivojlanish bosqichlarini bosib o’tdi. Bank xizmatlari nazariyasi rivojlanishining boshlang’ich bosqichida X.Duglas 4 va G.Brayanning bag’ishlangan. Ikkinchi bosqich alohida mamlakatlarning kredit-moliya tizimlari faoliyatining o’ziga xos xususiyatlarini hamda bank kapitali globallashuvi va markazlashuvining bank xizmatlari bozoriga ta’sirining ehtimoliy oqibatlarini tadqiq etishga bag’ishlangan F.Derek 5 , O.Donnel, E.Ballarin ilmiy ishlarida aks etadi. Uchinchi bosqichda «Moliyaviy supermarket» va «moliyaviy butik» g’oyasi hamda tor yo’nalishga ixtisoslashgan banklarning universal banklar qatoriga qo’shilishi dolzarblik kasb etdi.

Ssuda kapitali bozoridagi xizmatlar, elektron xizmatlar keng tarqaldi, banklarning birlashish va singib ketish holatlari ko’paydi. Bu borada D.Jentle, J.Sinki 6 , P.Rouzilmiy ishlarini alohida ta’kidlab o’tish mumkin.

Bank xizmati – bank operatsiyalarini o’tkazishni optimallashtiruvchi nazariy, texnologik, moliyaviy, intelektual va professional bank faoliyatidir. Bank xizmati haqiqatdan ham bank faoliyati majmuasidir. Mijozlarning bank faoliyatiga bo’lgan talablarini qondirish bilan bog’liq bo’lgan xizmatlardir. Shu bilan bir qatorda bank xizmati tushunchasiga bank operatsiyalarini optimallashuvini ham muhim element sifatida kiritildi, chunki banklar xizmatning u yoki bu turini tanlashda ushbu operatsiyaning samaradorligi, qulayligi va sifatliligi darajasiga e’tibor berishlari va ushbu ko’rsatkichlar uning raqobatbardoshligini ta’minlash asosi hisoblanishini his etmoqlari lozim.

Bank mahsuloti – alohida ko’rinishdagi bank faoliyatining mijozlar talabini qondirishga qaratilgan, o’zaro bog’liq bo’lgan bank xizmatlari va operatsiyalarining majmui Bizga ma’lumki mahsulot – bu faoliyat natijasidir. Shunday ekan mijozlar talabini qondirishga yo’naltirilgan xizmatlar va operatsiyalar natijasi bank mahsulotini tashkil etadi.

Bank operatsiyasi – bank tomonidan amalga oshiriluvchi pul mablag’larini joylashishini nazarda tutuvchi va aniq iqtisodiy masalani echishga qaratilgan o’zaro bog’liq bo’lgan bank va mijoz harakatlari majmui. Tijorat banklari xizmatlarini ularning iqtisodiy mazmuniga va ko’zlangan maqsadga ko’ra ikki yirik guruhga bo’lish mumkin:

1. Ma’lum darajada bankning likvidliligini saqlab turish uchun bajariladigan xizmatlar. 2. Daromad olish maqsadida bajariladigan xizmatlar. Ushbu ikki xizmatlar guruhi o’rtasida ma’lum nisbat mavjud bo’lib, ular bank faoliyatini sifat jihatdan ma’lum darajada ta’minlab turish imkonini beradi. Bank likvidligini ta’minlash maqsadida bajariladigan xizmatlarning ba’zi birlari bankka daromad keltirsada, ular mavjudligini sababi bank umumiy likvidligini ma’lum darajada ushlab turishdan iboratdir. Bugungi kunda Respublikamiz tijorat banklari tomonidan mijozlarga 50 dan ortiq bank xizmat turlari taklif etilgan. Banklarimiz taklif etilayotgan xizmatlar bo’yicha to’lovlar miqdorini ham belgilab berishgan va ular xilma-xildir. Odatda, tijorat banklarini ko’rsatadigan xizmatlarining turlari bo’yicha quyidagilar kiradi:

- iqtisodiyotning real sektorini kreditlash, jismoniy shaxslarni kreditlash;

- davlat qimmatli qog’ozlari bilan amalga oshiriladigan xizmatlar; - korxona va tashkilotlarning qimmatli qog’ozlari bilan oshiriladigan xizmatlar; - milliy va xalqaro valyuta bozorlaridagi xizmatlar, mijozlarga hisob-kitob va kassa xizmati ko’rsatish; - tijorat banklarining trast xizmatlari; - banklarning konsalting xizmatlari; - lizing, faktoring, forfeyting xizmatlari. Bank xizmati bir qator o’ziga xos xususiyatlarga egadir: • mavhumlik • xizmatning manbadan ajratilmasligi • xizmatlar sifatining nobarqarorligi • bank xizmatlarining saqlanmasligi • bank xizmat ko’rsatishining shartnomali xarakteri • bank xizmat ko’rsatishining pullar bilan bog’liqligi • xizmat ko’rsatishning vaqt bo’yicha davomiyligi • bank xizmatlari bilan kondiriladigan extiyojlarning ikkilamchiligi. Jahon bozori rivojlanish an’analarini o’rganish asosida bank xizmatlari sifati darajasining mijozlarga ko’rsatilayotgan telekomunikatsion xizmatlar rivojlanishi darajasiga bog’liqligi yaqqol namoyon bo’lib qolmoqda. Xususiy va korporativmijozlarga konsalting xizmatlarini ko’rsatish dolzarblik kasb etdi. Shu bilan birga xizmat ko’rsatish tizimining diversifikatsiya yo’nalishi bo’yicha filiallar va bo’limlarni restrukturalash kelajakda xorijiy banklar muammosi bo’lib qolishi mumkin. EURO qabul qilishi bilan tezkor va yuqori sifatli xizmat ko’rsatish kabi imtiyozli takliflarni taklif qilish imkoniyati tufayli yirik G’arbiy Evropa banklari raqobatbardoshlilik xususiyatlariga ega bo’ladilar. Yuqorida “moliyaviy xizmat”, “bank xizmati”, “bank operatsiyasi” va “bank mahsuloti” atamalarini tadqiq qilishdan ma’lum bo’ldiki, xorijlik iqtisodchi olimlarining tijorat banklari xizmatlari turlarini tasniflash bo’yicha ham turli xil yondoshuvlar keltirishgan. Darhaqiqat, iqtisodchi olimlarning olib borgan tadqiqot ishlari tijorat banklari xizmatlarini tavsiflash va ularning turlarini tasniflash bo’yicha turli nuqtai-nazarlar paydo bo’lishiga sabab bo’ladi. Xususan, iqtisodchi olim T.M.Qoraliyev bank operatsiyalarini quyidagilarga: depozit-ssuda, schetlarni yuritish va hisob-kitoblarni amalga oshirish, maslahat va vositachilik, faktoring, lizing operatsiyalariga bo’lib o’rganadi 8 . Xuddi shu fikrni A.S.Neshitoy ham tasdiqlab, ularni noan’anaviy bank operatsiyalari deb nomlagan va ular sirasiga trast operatsiyalari kafolat berish va inkassatsiya operatsiyalarini kiritgan . Iqtisodchi olim M.I.Yo’ldoshev bank xizmatlari turlarini ikki guruhga: asosiy xizmatlar - omonat, hisob-kitob va kredit xizmatlari va qo’shimcha xizmatlar - kafolat, sug’urta va lizing turlariga bo’lib o’rganadi . O.A.Ortiqov esa bank xizmatlarini iqtisodiy mazmuni va ko’zlangan maqsadiga ko’ra ikki yirik guruhga: ma’lum darajada bankning likvidligini saqlab turish uchun bajariladigan va daromad olish maqsadida bajariladigan xizmatlarga ajratadi. U “ushbu ikki xizmatlar guruhi o’rtasida ma’lum nisbat mavjud va bu bank faoliyatini sifat jihatdan ma’lum darajada ta’minlab turish imkonini beradi ”, deb hisoblaydi. Shunday qilib, turli nuqtai-nazarlar mavjudligi bois amaliyotda tijorat banklari xizmatlari, operatsiyalari va mahsulotlarining turlarini tasniflash borasida yagona yondoshuv mavjud emas. Shu bois ularni zamonaviy nuqtai-nazardan turlarini tasniflab, sifatlari va sifat mezonlarining mohiyatini ochib beramiz. Shu o’rinda bank xizmatlari tushunchasi ostida ikki narsa tushunilishini aytib o’tmoqchimiz. Birinchisi, bank tomonidan mijozlar ehtiyojini qondirish yakuni bo’lsa, ikkinchisi, bank operatsiyalarini bajarilish natijasidir .

Quyida biz bank xizmatlarining unga mos mahsulotlari bilan keltirilgan jadvalni e’tiboringizga taqdim etmoqdamiz (1-jadval).