Referat mavzu: Grafika va Orfogafiya Tayyorladi: Islomova Sh

Differensial tamoyil

 

Talaffuzda bir-biridan aniq farqlanmaydigan yoki o'zaro farqlari 

deyarli sezilmaydigan darajaga kelib qolgan so'zlar yozuvda maxsus 

qoida bilan ajratilib 

yozilishi differensiyalash (farqlash) tamoyili deyiladi. 

Bu tamoyil kam qo'llanadi. Ayrim misollar: 

1. O'zaro yaqin, shakldosh so'zlar yozuvda tutuq belgisi yordamida 

farqlab qo'llanadi: da'vo – davo, na'sha – nasha, she'r – sher, sur'at 

– surat, ta'qib – taqib kabi. 

2. Ba'zi shakldosh so'zlar talaffuzda urg'u yordamida farqlanadi. 

Imloda bunday so'zlarga urg'u belgisi qo'yiladi: atlas (karta) –

 atlas (mato), banda (shayka) – banda (qul), aralashma (qorishma) 

– aralashma (qo'shilmaslik). 

3. -li va -lik qo'shimchalari yozuvda 1956 yilgacha farqlanmay 

qo'llanilar edi. 1956 yildan boshlab adabiy orfografiyamizda ularni 

farqlab qo'llashga o'tildi. Tegishlilik ma'nosini ifodalashda -

---

lik affiksi: shaharlik, qishloqlik, toshkentlik; ega ekanlik ma'nosida 

esa -li affiksi qo'llana boshlandi: otli, to'nli. Buning natijasida 

imloda bir xillikka erishildi. Qat'iy nazar, mazkur affikslarni farqsiz 

qo'llash holatlari hali ham uchrab turadi. Qiyoslang: chelakli kishi –

 

chelaklik kishi 

va b. 

4. -lik affiksi bilan ham so'zlar farqlanadi: bog'liq – 

aloqador, bog'liq – mol yoki pichanni bog'laydigan narsa; bo'shlik – 

yuvosh, bo'shlik – fazo kabi.