Referat mavzu: Elektronbiznesdanarx shakllantirish Bajardi: 9-1mars- 21 guruh talabasi Choriyev Alisher

Narxdiskriminatstiyasiniiqtisodiytaxlili

Sotuvchilargatajribadashaxsiylashtiruvchitexnologiyadannarxdiskriminatstiyasini1darajasini yaratishdan foydalanish shunchalik zarurmi? Bir qarashda bu savol g’ayritabiiy tuyulishi
mumkin.Chunki,dinamikbaxolashkompaniyalaruchunko’pfoydalibo’lib,Atagopmisolidanbu narsa unga sodiq firmalarni sotuvchilariga ayondir.
Bu yana shuki Devid Ulf(Oaush Shrp) va Nir Vulkan(№g Ul 1kanal) Lar «qo’shimcha foydaning samarasi» ni yaratish deb atashadi. Lekin elektron savdoning muxim zamonaviy xolati raqobatni yuqoridarajasixisoblanadi.Bu2-faktorsotuvchilaruchunmuximaxamiyatgaegabo’lib,baxolash (narx diskriminastiyasining birinchi darajasini ko’llovchi bu savdogarlar urtasidagi rakobatni kuchaytiradi, xatoki ular xar bir istemolchi uchun rakobatlashadi. Ulf va Vulkan buni
intensivlashgan raqobat samarasi deb ataladi Xotelning sxemasida sotuvchilar o’zaro noaniq xaridorlarni izlab raqobatlashadilar: barcha istemolchilar chapda «ishonchli» mijoz bo’ladilar.Lekin bu sxema ish bermaydi, agar baxolash diskriminastiyasini 1-darajasidan foydalansa, endi xar bir istemolchi uning shaxsiy bozorini yaratadi. Sotuvchi unga aloxida narx kuyadi, va endi xar bir istemolchi tovarni shunday narxda olishini uzi xal qiladi. Natijada bu sotuvchini foydasini kamaytiradi, xaridor undan tovarni A sotuvchidan, chapdan esa B sotuvchidan sotib olish extimoli ko’prok. Mijozlar uchun aloxida etibor kursatib yukori narx belgilashni kuprok tulashga kodir yoki sotuvchisini markasiga Tula ishonuvchi yoki boshka sabablarga kura ekanligini aytrib utish kerak. Lekin bu shu Bilan birga sotuvchilarni uzoro kuchlirok rakobatlashishga majbur kiladi, yani xar bir istemolchi uz bozorini takdim kilib kaysiki yutib chikishi shart.Ulf Bilan Vulkan xam xolatni taxlil kilish uchun Xotelning sxemasidan foydalanishadi, kachonki sotuvchilar baxolash (narx) diskriminastiyasi texnologiyasini tanlash yoki yuklrgini xal kiladilar. Xulosa kaysi natija keraklirok ekaniga boglik ; kushimcha foyda kaysi5ki daromadni ku4paytirish samarasini ilgari surishga yoki intensivlangan rakobat samarasi, yani daromadni pasayishiga olib keladi. Xotelning sxemasi asosidaUlf–Vulkanlartaxlishlidaistemolchilarliniyasidajoylashgshandifferenstialtovardarajasini takdim etadi. Xaar bir so tuvchi shu liniya chekkasida turadi.Sotuvchilar barcha xaridorlar uchun yagona narx urnatishadi.Yoki xar bir xaridor uchun aloxida narx belgilashadi. Agar firmalar aloxida narx kuyishsa, unda birinchi kuzatish shunga olibkeladiki unda istemolchilar anik liniya urtasida bulib xar ikki souvchidan tengdaniga ketadilar va narx uz tannarxiga tenglashadi. (Bu xulosa Bertran modelidan kelib chikadi ). Lekin urnatilgan narxlar va daromad butuniga i stemolchilarni u
yokibusotuvchigasodikligigaboglik.Soddaroqqilibaytganda3tavariantmavjudbo’lib,
xaridolarnibog’langanligigaaloqador.1. Agaristemolchilarningko’ngligaxechbiri sotuvchining markasigaishonqiramasaundaxaridorlargataqdimetilganfirmanarxidandeyarlixammajoyda pastrok, buxolatda xechqaysi firma (ne sya?)Yani intensivlanganraqobat samarasi kuchli tasir etadi «qo’shimchi foydani ilgari surish samarasi » va firmalarga narx diskriminastiyasini
qo’llamaslikmaqulvabirxilnarxo’rnatiladi.Agaristemolchilarnibirqismibirsotuvchigaishonsa, boshqa qismi yuk. Shunda firma liniya bo’yicha o’ziga yaqin masofada joylashgan mijozlarga narx diskriminastiyasini qo’llagan taqdirda bo’lishi mumkin bo’lgan narxdan ortiqroq narxni, narx diskriminastiyasiniqo’llaydi.Liniyaningo’rtasidanarxlarpastroqbo’lsa,agarikkalafirmadanarxlar bir xil bo’lsa, foyda ko’proq bo’ladi.Bunda jadallashtirilgan raqobatning narxi yorqinroq ko’rinadi.
Agarko’proqarzdrdorlarbiryokiharikkalafirmagamijozbo’lsalarbufirmalarnarx
diskriminastiyasidanko’proqfoyda ko’radi,shunday qilib bu xolda“qo’shimcha foyda olishning ilgarilatishningnafi”yaqollroqdir.Lekin,xissiyotlarquyidagilarniaytadi:Ikkixilasoratlarbo’lishi
mumkin–sotuvchilaro’rtasidaraqobatnikuchaytirish,narxnixarxillashtirishimkoniniberadi.Avval ularning narxlariga ta’sirini muxokama qilamiz.Raqobat narxlarning tushib ketishiga olib kelshi
aniq, ayniqsa, liniyaning o’rtasida joylashgan biror firmaga mijoz bo’lmaagn xaridorlar uchun.Agar birorfirmagamijozbo’lmaganxaridorlarbo’lmasa,narxlarhammauchunpasayadi.Agarxaridorlar firmaga sadoqatli bo’lsa, bu firma narx ko’tarish sistemasini boshlaydi.
Ommaviykastomizastiyaningaxamiyati.
Narxdiskriminastiyasining1-bosqichidaxarxilxaridorlaruchunnarxlarqo’yilganda,xarxil
is’temolchi maxsulot xaqidagi ma’lumotlardan kelib chiqib, iste’molchilarni farqlashni faqat bir usuli bor. Elektron savdoda sotuvchilar istemolchini diskriminastiyasi qilish uchun narx strategiyasiniishlatadilar.Iste’molchilartalabigaqarabozroqsarfliyokiumumarsarfsizhizmatva maxsulotlar tanlash va taklif qilish texnologiyalari bor. Sarfsiz maxsulotlar masalan, yangiliklar va ma’lumotlar bilan ta’minlash ommaviy taklif xech qanday sarfsiz bo’lishi mumkin, agnrda shunga mos dastur bo’lsa. Renteirs kabi provayderlar “On-layn”tizimida ma’lumotlar bloklarni har xil
narxlardasotshimumkin”Versiya”dasturta’minotisotuvchilarnibir-biridanbiryokiikkidetalbilan farqqiladivamaxsulotlarniversiyagabo’ladi,ayniqsaaxborotmaxsulotlarinivadasturta’minotini, sotuvchilar xar bir taxlili narxini aniqlash malakasiga e’tibor bilan, ularning is’temolchi uchun foydaligini xisobga olib yondashadilar. Elektron tarmoq orqali savdo qiluvchi firmachi, u ommaviy strategiyasidan foydalanishi kerakmi yoki yo’qmi?
UlfVulkantaxliliningboshlang’ichnuqtasiikkitaboshqa–boshqavamustaqilfenomonlar mavjudligidir.

1. 
   Narx diskriminastiyasining 1-bosqichi maxsulotning xar biri o’zining aloxida narxiga sotilganda faol ishlatiladi. Bu sxemada xar bir iste’molchi faqatbir nusxadagi maxsulotni sotib oladi. Shunday qilibfirmaiste’molchilarnicheklab,narxdiskriminastiyasining1-bosqichinifoydalitarzdaishlatadi, xar bir maxsulotni xar xil xaridorga xar xil narxda taklif qiladi.
   
2. 
   Ommaviy kastomizastiya firmalar bir qator xar xil maxsulotlar bir xil narxlarda ortiqcha sarflarsiztaklifqilgandao’zo’rnigaega.Shundayqilibfirmalarboshqasoxalardanfoydaortirishni kutmay, kastomazistiyadan foyda olish mumkin, ularda narx diskriminastiyasi 2-bosqichini bir maxsulotning har xil turlari har xil narxlarda sotilayotgandaishlatish mumkin.
   

Agarfirmakastomizastiyastrategiyasiniishlatmoqchibo’lsa,ubaxolashninguchxilstrategiyadan tanlashi kerak:

1. 
   Narxdiskriminastiyasiniishlatmay,hammamaxsulotlarinimarkasinixisobgaolmay, istemolchini ham xisobga olmay sotish.
   
2. 
   Narxdiskriminastiyasining2-bosqichiniqo’llabharxilmaxsulotlarniharxilnarxlardasotish. Bunda xaridorlar bir maxsulot uchun bir xil narx to’lashadi.
   
3. 
   Narxdiskriminastiyasiningbirinchibosqichiniishlatib,har-xilxaridorgahar-xilnarxbelgilash.Bu xolda faqat xaridorlarga cheklashlar bo’lib, firma yuqori foydani xar-bir mijoz bilan ishlash jarayonida olishni xoxlaydi, shuning uchun xar bir xaridor o’z talabini to’la qondiradigan maxsulot tanlashni xoxlaydi. Firma buni brendga bog’liq bo’lmagan holda narx belgilab oladi. Ulf va Vulkan quyidagi masalalarni tdqiq qiladilar. Firmalar ishlayotgan ommaviy kostamizastiyaning bosqichi narx diskrimminastiyasi strategiyasi tanlovining ta’siri qanday narx diskriminastiyasi strategiyasi
   

kastomizastiyatanloviqandayta’siro’tkazadi?
Firmalar 2 strategiyadan qaysi kombinastiyasini afzal ko’radilar?Yana Xotellingning 2 firma maxsulotlarining narx raqobati analizining sxemasiga qaytamiz.Iste’molchilar, V liniyasi yoniga joylashgan maxsulotlar, differenstiyasi darajasining tasavur qiladilar.Xar ikkala firma liniyaning chetidajoylashgan.Firmalarommaviykastomizastiyaishlatish(buxoldaxar-biribir-xilmaxsulotni ishlabchiqaradi)yokiommaviykastomizastiyaniqo’llashi(buxoldafirmalarbir-xilpulishlatib,bir qator maxsulotlarni A va V liniya oralig’ida ishlab chiqaradi ) mumkin. Ulfa va Vulkanning tahlili quyidagi natijalarni beradi.
Narxdiskriminastiyasitexnologiyasiniishlatadiganfirmalarningfoydalariraqobatchilartomonidan ishlatiladigan narx strategiyasiga bog’liq emas.Narx diskriminastiyasining birinchi bosqichini
ishlatadigan firma foyda ko’radi.Bu xulosa raqobatchilarning xulqidan qat’iy nazar to’g’ridir. Ommaviy kastomizastiyani ishlatish iste’molchilar talab qilgan maxsulotlarni ishlab chiqarganda doimiy mijozlar xisobiga yuqori foyda olish imkoniyatini beradi.Firmalar qo’llayotgan ommaviy kastomizastiyadarajasiniqanchalikkattabo’lsa,ulaningnarxdiskriminastiyasibirdarajasiishlatish shunchalik aniq bo’ladi.Bundan xam aniqroq aytadigan bo’lsak, kastomizastiyani kuchayganda narx xam foyda xam pasayadi.Lekin narx diskriminastiyasining 2 darajasida u tez qisqaradi.
Firmalarommaviykastomizastiyadiskriminastiyasinibirdarajasidaamaliyoto’tkazganda
muvozanat bo’lishi mumkin. Muvozanatni chuqur o’rganish shuniko’rsatadiki, firmalar uchun bu 2 texnologiyadanfaqatbiriniishlatishyaxshibo’ladi,muvozanatningo’zigaxosligishundaki,firmalar xar ikki texnologiyani qabul qilishda va unga katta bo’lmagan foyda ko’rishdadir. Shunday qilib,
shaxsiylashtirilgantexnologiyaorqalikuchaytirilganraqobatyuqorinarxdir.Budeganinarxni aloxida –aloxida qo’yish va ommaviy kastomizastiya xaqiqatda iste’molchilar uchun narxlar pasayishiga olib keladi.
UlfvaVulkanningnarxdiskriminastiyasiningelektronsavdodagibir-ikkiDarajasinio’rganishga bag’ishlaganizlanish yaxlitdir.Firmalarninguyoki bu texnologiyani qo’llashquyidagi faktorlarga bog’liq.

1. 
   Ulartexnologiyalardanfoydalanadilarmi?
   
2. 
   Ularningqandaytexnologiyadanraqiblarifoydalanadi.