Referat mavzu: Bosh, yuz va ko’z a’zosidagi jarohatlar, klinik belgilari va shoshilinch tibbiy yordam

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI MUDOFA VAZIRLIGI
QUROLLI KUCHLAR HARBIY TIBBIYOT AKADEMIYASI
JANGOVAR JARROHLIK PATOLOGIYASI
KAFEDRASI
REFERAT

Mavzu: Bosh, yuz va ko’z a’zosidagi jarohatlar, klinik belgilari va shoshilinch tibbiy yordam

Bajardi: tinglovchi

I darajali serjant : Q. T. Suyarov
Rahbar: PhD, D.B. Fayziyeva
Toshkent-2022


Reja:

1. 
   Kirish
   
2. 
   Asosiy qism
   

1. 
   Bosh sohasidagi jarohatlar
   
2. 
   Yuz sohasidagi jarohatlar
   
3. 
   Ko’z sohasidagi jarohatlar
   

3. 
   Xulosa
   
4. 
   Foydalanilgan adabiyotlar
   

Kirish
AQSh Afg’onistondagi urushni tugatdi, ammo uning askarlar sog’ligidagi asorati uzoq davom etishi kutilmoqda.
Bosh miya jarohati urush yoki sport o’yinlarida orttiriladigan kasallik hisoblanadi.
“Markaziy nerv sistemasini ishdan chiqaradigan darajadagi qattiq zarba boshga kelib tushsa, bosh miya jarohati yuz beradi”, - deydi doktor Joul Sholton.
Miya chayqalishi ham jarohatga sabab bo’lishi mumkin. Sobiq qonunchi Gebbi Giffords 10 yil oldin Arizonada saylovchilar bilan uchrashuvda boshidan o’q yegan. Omon qolgan, ammo uning miya jarohati tuzalishiga uzoq yillar ketgan.
“Yengil jarohat olib, lekin vaqt o’tishi bilan ahvoli og’irlashganlarni ko’rganmiz. Ayni paytda og’ir miya jarohatiga yo’liqib, bir-ikki oy komada yotib, keyin o’ziga kelgan, to’liq tuzalib, ishga, hayotga qaytganlar ham bor”, - deydi Sholten.
Shifokorning aytishicha, jarohatni aniqlash texnologiyasi yaxshilanib bormoqda, ammo miyaning qanday ishlashi hanuz jumboq.
“Yaxshiroq tashxis qo’yish, vaqtida aniqlash bo’yicha o’rganish kerak bo’lgan narsalar ko’p. Kimdadir miya chayqalishi yuz berganini aniqlash uchun belgilarni farqlay olish muhim”, - deydi Sholten.
Bosh miya jarohati ruhiy yoki emotsional muammolarni ham keltirib chiqaradi.
Sholtenga ko’ra, urush veteranlari ruhiy sog’liq tekshiruvidan o’tkaziladi. Aksariyati ustidan nazorat uzoq yillar davom etadi.
Olimlar ayni paytda miya hujayralari o’zini qanday tiklashi jarayonini o’rganmoqda.
Odamlar dori-darmonsiz miya jarohatidan tuzalishi ham mumkin.
“Badantarbiya bilan shug’ullanish miya hujayralariga yordam beradi. Yaxshi uyqu miyaning tiklanishiga hissa qo’shadi va ruhiy asoratlarni ham kamaytiradi”, - deydi shifokor Sholten.
Mustahkam sog’lik asosida yaxshi ovqatlanish va jismoniy mashq turadi. Ammo miyaning ko’plab ajoyibotlari olimlar uchun hanuz sirligicha qolmoqda.

Bosh jarohati shikastlanishiga olib keladigan har qanday shikastlanishdir bosh suyagi yoki miya. Shartlar shikast miya shikastlanishi va bosh jarohati tibbiy adabiyotlarda ko'pincha bir-birining o'rnida ishlatiladi. Bosh jarohatlari shikastlanishlarning bunday keng doirasini qamrab olganligi sababli, bosh jarohatlariga olib keladigan ko'plab sabablar - baxtsiz hodisalar, yiqilish, jismoniy hujum yoki yo'l-transport hodisalari.
Qo'shma Shtatlarda har yili yangi holatlar soni 1,7 million kishini tashkil qiladi, bu hodisalarning taxminan 3% o'limga olib keladi. Voyaga etganlar har qanday yosh guruhiga qaraganda tez-tez tushib ketishi, avtoulovning qulashi, to'qnashishi yoki biror narsa urilishi yoki hujumga uchrashi natijasida shikastlanishadi. Biroq, bolalar tasodifiy yiqilish yoki kasalxonaga yotqizishga olib keladigan qasddan sabablarga ko'ra (masalan, urish yoki silkitish) bosh jarohati olishlari mumkin. Olingan miya shikastlanishi (ABI) - tug'ilishdan keyin paydo bo'lgan miya shikastlanishlarini jarohatdan, a dan farqlash uchun ishlatiladigan atama genetik buzilish, yoki a dan tug'ma kasallik.
Tananing shikastlanishi aniq bo'lgan singan suyakdan farqli o'laroq, bosh travması ba'zan ko'zga tashlanadigan yoki sezilmasligi mumkin. Ochiq bosh jarohati olgan holda, bosh suyagi yorilib, miya bilan aloqa qiladigan narsa tomonidan buziladi. Bu qon ketishiga olib keladi. Boshqa aniq alomatlar tabiatda nevrologik bo'lishi mumkin. Odam uyqusirab, g'ayritabiiy xatti-harakatlar qilishi, hushini yo'qotishi, qusishi, qattiq bosh og'rig'i paydo bo'lishi, o'quvchilarning kattaligi bir-biriga mos kelmasligi va / yoki tananing ayrim qismlarini harakatga keltira olmasligi mumkin. Ushbu alomatlar bosh jarohati olganidan keyin darhol ro'y berganda, keyinchalik hayotda ko'plab muammolar paydo bo'lishi mumkin. Altsgeymer kasalligi, masalan, bosh jarohatini boshdan kechirgan odamda rivojlanish ehtimoli ko'proq.
Miya hujayralarining yo'q bo'lib ketishi yoki degeneratsiyasi bo'lgan miyaning shikastlanishi, bosh jarohati olganlarda odatiy holdir. Neyrotoksiklik bu odatda selektiv, kimyoviy ta'sir ko'rsatadigan miya shikastlanishining yana bir sababidir neyron/ miya shikastlanishi.
Tasnifi
Bosh jarohatlariga miyaning ham, boshning boshqa qismlarining ham jarohatlari kiradi, masalan bosh terisi va bosh suyagi. Bosh jarohatlari yopiq yoki ochiq bo'lishi mumkin. Yopiq (raketasiz) bosh jarohati bu erda dura mater butunligicha qolmoqda. Bosh suyagi singan bo'lishi mumkin, ammo shart emas. A penetran bosh jarohati ob'ekt bosh suyagini teshganda va dura materni buzganda paydo bo'ladi. Miya shikastlanishi mumkin tarqoq, kichik, ma'lum bir hududda joylashgan keng maydon yoki fokusda sodir bo'ladi. Bosh jarohati sabab bo'lishi mumkin bosh suyagi sinishi, bu miyaning shikastlanishi bilan bog'liq bo'lishi mumkin yoki bo'lmasligi mumkin. Ba'zi bemorlarda chiziqli yoki depressiyali bosh suyagi singan bo'lishi mumkin. Agar intrakranial qon ketish sodir bo'ladi, a gematoma bosh suyagi ichida miyaga bosim o'tkazishi mumkin. İntrakranial qonash turlari kiradi subdural, subaraknoid, ekstraditsiyava intraparenximal gematoma. Kraniotomiya qonni to'kish orqali bosimni pasaytirish uchun ushbu holatlarda operatsiyalar qo'llaniladi.
Miya shikastlanishi ta'sir joyida paydo bo'lishi mumkin, lekin a tufayli bosh suyagining qarama-qarshi tomonida ham bo'lishi mumkin qarama-qarshilik effekt (boshga ta'sir qilish miyaning bosh suyagi ichida harakatlanishiga olib kelishi mumkin, miyaga bosh ta'siriga qarama-qarshi bo'lgan bosh suyagi ichki qismi ta'sir qiladi). Bosh suyagining shikastlanish joyida miyaga ta'sir qilish zarbaning ta'siri. Agar zarba boshni harakatga keltirsa, shikastlanish kuchayishi mumkin, chunki bosh suyagi ichida miya qo'shimcha ta'sirlarni keltirib chiqarishi mumkin yoki miya nisbatan harakatsiz turishi mumkin (harakatsizlik tufayli), lekin harakatlanuvchi bosh suyagiga tegishi mumkin (ikkalasi ham oldingi holat) jarohatlar).
Bosh jarohatlaridan so'ng o'ziga xos muammolar bo'lishi mumkin