|
Markshayder – erosti inshootlari qurilishining barcha bosqichlarini rejalashtiruvchi mutaxassis. Ular zimmasiga er ostida ishlaydigan ishchilar mas’uliyati ham yuklanadi. Markshayderlar qurilayotgan yoki faoliyat olib borayotgan tog‘-kon tashkilotlarida, er osti inshootlari qurilishida, loyihalashtirish va ilmiy tadqiqot institutlarida ishlashadi.
Er ostidagi ish jismoniy kuch va inson sog‘ligiga katta talablar qo‘yadi. SHuning uchun ham markshayderlik ishiga faqatgina jismonan baquvvat, chiniqqan yigit-qizlar (asosan yigitlar) qabul kilinishadi. Foydali qazilmalar qazib olish konlari kuzatuvida markshayder ularning xarita va rejalaridagi tasvirlarida geometrik o‘lchovlarni olib boradi. Markshayder faoliyati o‘ziga xos, ekstremal sharoitlarda o‘tadi. Erosti ishlarini olib borish qat’iy texnologik tartibga amal qilishni, hamda xavfsizlik choralarini qo‘llashni talab qiladi. Xavfsizlik choralarini tashkillashtirish to‘liq markshayder zimmasida bo‘ladi, bunga esa butun bir guruh ishchilarining hayoti bog‘liqdir. SHu sababli markshayderdan mas’uliyat, diqqat, chidam, o‘zini va odamlarni boshqara olish xususiyatlari talab qilinadi.Tajribali markshayder ko‘zi bilan yaxshi chamalay oladi, chizmalar bilan ham qoyilmaqom ishlaydi. “Ko‘zi bilan hech nimani o‘lchamasa” ham, unga shakllangan ko‘z chamasi juda ham asqotadi. Markshayder xatolari butun ishlab chiqarish jamoalariga o‘z ta’sirini o‘tkazmay qolmaydi: buning natijasida ma’lum miqdorda mablag‘ yo‘qolishi, halokat va baxtsiz hodisalar kelib chiqishi ham mumkin.Erosti va ochiq konlarga “sayohat qilish” sizga yoqadimi? O‘zingizning va odamlarning xavfsizligi mas’uliyatini bo‘yningizga olishga tayyormisiz? Diqqat va ohistalik bilan ishlash qo‘lingizdan keladimi? Mamlakatning turli burchaklarida bo‘lishni xohlaysizmi? Agar shunday bo‘lsa, bu kasb – siz uchun.Ochiq kon mashina va jihozlarini ta'mirlash bo'yicha usta, erosti kon ishlari kon mashina va jihozlarini ishlatish va ta'mirlash bo'yicha usta, kabel ishlab chiqarish texnik-texnologi, erosti konlaridan foydali qazilmalarni qazib olish texnigi, foydali qazilmalarni ochiq usulda qazib olish bo'yicha texnik, foydali qazilmalarni boyituvchi.Sohada kadrlarga bo‘lgan yuqori talab va yuqori maosh; mamlakatning, hatto dunyoning turli o‘lkalarida bo‘lish imkoniyati; imtiyozli mehnat ta’tillari; davolanish uchun imtiyozlarning mavjudligi; ish joyidan turarjoyga ega bo‘lish imkoniyati.
Kon ishi qad. davrlardan beri maʼlum. 18-asr oxiri — 19-asr boshlaridan jadal rivojlana boshladi. 20-asr oxirlariga kelib dunyoda yiliga 5 mlrd. t dan ziyod koʻmir, 3 mlrd.t dan ziyod neft, 2,3—2,5 trln. m3 tabiiy gaz va 1 mlrd. t temir rudasi qazib olinmoqda. Boshqa turdagi mineral xom ashyoni qazib olish hajmi kamroq. Jumladan, dunyoda keyingi vaqtda yiliga 2,2—2,3 ming t oltin qazib olinmoqda. Jahonda uran yetkazib beruvchi yirik mamlakatlar qatoriga Kanada, Avstraliya va JAR, kaliy toʻzlari boʻyicha Kanada va Germaniya davlatlari kiradi. Temir rudasini qazib olish iqtisodiy rivojlangan mamlakatlarda ham (AQSH, Kanada, Avstraliya, JAR, Shvetsiya, shuningdek, Rossiya va Ukraina), rivojlanayotgan mamlakatlarda ham (Xitoy, Braziliya, Hindiston, Venesuela, Liberiya) keng miqyosda amalga oshirilmoqda.
Xalqaro geografik mehnat taqsimotining chuqurlashishi va yanada rivojlanishi dunyoda 6 ta yirik Kon sanoati markazlarining shakllanishiga olib keldi. Ularning hissasiga jami qazib olingan xom ashyo va yoqilgʻining 2/3 qismi toʻgʻri kelmokda. Shunday mamlakatlar qatoriga AQSH, Kanada, Avstraliya, JAR, Rossiya va Xitoy kiradi. Kon sanoati koʻpchilik boshqa mamlakatlarda ham rivojlangan. Lekin ularda xom ashyo yoki yoqilgʻining bir-ikki turi kazib olinadi, xolos. Jumladan, dunyoda koʻmir qazib olishda Polsha, mis rudasi qazib olishda Chili, qalay rudasi qazib olishda Malayziya, neft qazib olishda Fors koʻrfazi mamlakatlari yuqori oʻrinlarni egallaydi.
Oʻzbekiston Respublikasi jahonda Kon sanoati yuqori rivojlangan mamlakatlar qatoridan mustahkam oʻrin olgan. Hozirga qadar Oʻzbekistonda hammasi boʻlib 2,7 mingdan ziyod istiqbolli turli foydali qazilma konlari aniqlangan. Ular 100 ga yaqin mineral-xom ashyo turlarini oʻz ichiga oladi. Muhim strategik manbalar — neft va gaz kondensati, tabiiy gaz boʻyicha 155 ta kon, qimmatbaho metallar boʻyicha 40 dan ortiq, rangli, nodir va radiaktiv metallar boʻyicha 40, kon-kimyo xom ashyosi boʻyicha 15 ta kon va boshqa qidirib topilgan va ishga tushirilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
