Referat jumíSÍ Tayarlaǵan D. Zelbuxarova Qabıllaǵan B. K. Turumbetov Nókis -2022

Asinxron esaplaǵıshlar. Proektlestiriw ushın asinxron yamasa tuwrı ótiwli ekilik esaplaǵıshlar qolay esaplanadı. Modul' 2, 4, 8 hám t.b. boyınsha esaplaǵıshlardı jasaw ushın mólsherlengen apparatura izbe-izli jalǵanǵan Ttriggerlerden (yamasa oǵan teń tarzli, kirisleri mudamı logikalıq «1» menen jalǵanǵan JK-triggerlerden) shólkemlesken (8.5-súwret). Bunda barlıq triggerler ushın taktlı signal retinde aldınǵı triggerdiń shıǵıs signalı isletiledi (birinshiden tısqarı ). 8.6 -suwretde modul' 8 boyınsha esaplaǵısh islewin xarakteristikalaytuǵın waqıt diagrammaları kórsetilgen. Triggerler jaǵdayın barlıq ózgerisleri trigger kirislerine beriletuǵın taktlı impul'slardıń keri frontların qáliplestiriw waqtında ámelge asırıladı. Waqıt diagrammasınıń analizi sonı kórsetedi, 1-trigger óz jaǵdayın S signalı taktlı impul'slarınıń keri frontları payda bolǵan waqıtta barlıq
waqıt (mudamı ) ózgertedi. 1-trigger shıǵıwı 2-trigger ushın taktlı impul'slar generatorı retinde isletiledi, yaǵnıy 2-trigger 1-trigger shıǵısınan kelip túsip atırǵan impul'slardıń keri frontları payda bolǵanda óz jaǵdayın ózgertedi. Nátiyjede 2-trigger taktlı impul'slar generatorı retinde 3-trigger ushın isletiledi.

Q1, Q2 hám Q3 kirislerdiń waqıt diagrammalarında ekilik nomerler bar, yaǵnıy olar esaplaǵıshtıń ámeldegi jaǵdayın ańlatadı. Waqıt diagrammasına tiykarınan esaplaǵısh shıǵısında izbe-izli tárzde 0 den

7 ge shekem nomerler payda bolıwın anıqlaw múmkin. Bul nomerler jaǵdaylar kestesinde ekilik kóriniste jazılǵan (8.1-keste). Esaplaǵısh kirisine náwbettegi impul's kelip túskende, onıń triggerleri ma`nisi 1 ge asadı.
Usınıń sebepinen bunday esaplaǵıshlar jámlewshi ekilik esaplaǵıshlar dep ataladı. Eger informaciyanı inversli shıǵıslardan alsaq, ol jaǵdayda ayırıwshı esaplaǵısh payda boladı.
Bunnan tısqarı asinxron jámlewshi ekilik esaplaǵıshtı D-triggerler tiykarında qurıw múmkin. Bul jaǵdayda 1-shi triggerdi C kirisine taktli impul'slar beriledi, hár bir triggerdiń D kirisleri sáykes triggerdiń inversli shıǵısı menen jalǵanadı, hár bir triggerdiń inversli shıǵıslarındaǵı signallar náwbettegi triggerdiń C kirisine beriledi hám hár bir triggerdiń tuwrı shıǵıslarındaǵı signallar parallel' tárizde bólek
shiǵarıladı. 8.7-suwretde D-triggerler tiykarındaǵı jámlewshi ekilik esaplaǵısh sxeması kórsetilgen.
Ámeliyatta sinxron hám asinxron esaplaǵıshlar kóplegen TTM-logika ceriyaları quramına kiretuǵın ápiwayı JK-triggerler tiykarında qurılıwı múmkin. Sinxron hám asinxron esaplaǵıshlardı proektlestiriw ushın joqarıda keltirilgen metodlar isletiliwi múmkin. Bir qatar TTM-logika ceriyalarında esaplaǵıshlar integral sxemalar (mikrosxemalar) kórinisinde jasalǵan. Mısalı, onlıq esaplaǵısh (7490 mikrosxeması), modul' 12 boyınsha esaplaǵısh (7492 mikrosxemas ı), modul' 16 boyınsha esaplaǵısh (7493 mikrosxeması).

Paydalanılǵan ádebiyatlar:

1Нефедов А.В. и др. Зарубежные интегральные микросхемы. 1989г.

2. Карлащук В.И. Электронная лаборатория на IBM PC. 2006г.
3. Цифровая схемотехника., Ю.Е. Мишулин., В.А.Немонтов., 2006г.
4. Основы схемотехники цифровых устройств., Л.А. Брякин., 2005г.
5. Multisim User Guide, National Instruments, 2007 y.
6. Н.П. Бабич, И.А. Жуков. Компьютерная схемотехника. Учебное пособие К.: МК-Пресс, 2004г., 576 с.
7. Digital Logic Design., Jiwang WareZ Scene., Fourth Edition., 2002u.
8. Угрюмов Е.П. Цифровая схемотехника.- СПб.: БХВ, Санкт-Петербург, 2000г.
9. Кучумов А.Н. Электроника и схемотехника. 2002г.
10. Акулова О.А. и др. Основы элементной базы ЭВМ. Учебное пособие. М.: МГТУ им. Н.Э. Баумана, 2002г.


Internet materialları:

1. 
   https://lib.samtuit.uz/uploads/files/61a1dfdc566647.79284763.pdf
   
2. 
   http://www.myshared.ru/slide/1408956/
   
3. 
   https://fayllar.org/mavzu-analog-raqamli-ozgartirgichlar-aro-raqamli--analog-ozgar.html
   
4. 
   https://odinelectric.ru/knowledgebase/chem-otlichayutsya-analogoviy-signal-ot-tsyfrovogo