Referat jumisi tema: des standart shifrlaw algoritmi ha'm programmaliq ta'minat Orınlaǵan: Sazatdinov S

Des shifrlaw algoritmlarına hújim túrleri:
Qopal kúsh” (brute-force attack) metodı. “Qopal kúsh” (brute-forceattack) metodı múmkin bolǵan barlıq shifrlaw giltlerin tekseripshıǵıwǵa tiykarlanadı.
Shifrlaw giltining uzınlıǵı K_i=0,1,2,…b-1 bıyt bolsa. Múmkin bolǵan barlıq shifrlaw giltler i=2b teńi skólkemlestiredi. “Qopal kúsh”kriptoanalitik anıq nátiyjege erisiw 2_b márte, ortasha bolsakriptoanalitik shifrteksti ashıw ushın 2^b/2=2^b-1 ret shifrlaw testinámelge asırıwı talap etiledi.
“Ortadaǵı diydarlasıw” (meet-ın-the-middle) klass hújimi. Usımetodqa ápiwayı mısal sıpatında-shifrlaw algoritmında eki bólek giltjárdeminde shifrlanadigan Double DES (4-súwret) algoritmınıń kórinisiodiy DES algoritmı járdeminde eki ret qayta shifrlaw
C=DES_k2/2DES_k1/2M

4-su'wret
bu jerde k₁/2 hám k2=2-bólim giltleri ápiwayı DES algoritminiki sıyaqlı56 bitli Double DES algoritmınıń bólim giltleri bolıp tabıladı.
Double DES algoritmına kriptohujum ashıq tekst tiykarında tashkiletiledi. Kriptotahlilichi ózine belgili M₁ ashıq tekst hám oǵan uyqas C1 shifrtekstni bilgen halda tómendegi ámellerdi atqaradı.
1) Múmkin bolǵan barlıq giltler k_1x=0…2₅₆-1 menen M₁- shifrlaydı C^*=DES_k1xM₁ hám barlıq C^*- larni kestedesaqlaydı.
2) Múmkin bolǵan barlıq giltler k_2y=0…2⁵⁶-1 menen C1 deshifrlaydi M^*=DES^-1_k2yC₁ hám barlıq C^2* larni kestedesaqlaydi
.3) Payda etińan kesteden C^*=M^* teńlikti tekserip kuradi hámqandayda bir bir jaǵdayda teńlik orınlı bolıwı k_1/2=k_1x, k_2/2=k_2x giltler tabiladi.

5-súwret “Ortadaǵı diydarlasıw” klass hújimi
1981-jılda Germaniyalıq kriptotahlilchi Stefan Laks “Ortadaǵıdiydarlasıw” kriptohujum arqalı gilt uzınlıǵı 198-bitli DEALalgoritmın 148-bitli almastırıwlar arqalı ashıwǵa muvaffaq bolǵan.13Сhiziqli kriptotahlil. Сhiziqli analiz bloklı shifrlawsxemalarınan paydalanıwda kriptotahlilchining ashıq hám shifrlanǵantekstti biliwine tiykarlanadı.Сhiziqli kriptotahlil sızıqsız funktsiyanı onıń sızıqlı analogi menenalmastırıw múmkinshiligi bar ekenligine tiykarlanadı. Barlıq shifrlanadigantekstler ekilik kóriniste beriliwi sebepli Q-0,1 tosınarlımuǵdardı kórip shıǵamız, onıń ushın P Q=1=p, uyqas túrde P Q=0=1-p, (Q)=|1-2p|.

i - ciklda qálegen bloklı shifr sxemasın kórip shıǵamız: bul jerde E-- shifrlaw funktsiyası, X i- i- cikldagi ashıq tekst blokı, Y (i) -shifrmatn blokı, K i –i- chi ciklda paydalanılatuǵın bólegiy gilt. Y i, X i Vn, K i V_m, bul jerde n - blok ólshewi, m - bólegiy gilt ólshewi.
Y i = E X i, K i.
arqali eki Xha'm ekilik vektorlardıń skalyar kóbeymesin belleymiz, bul jerde (a_i1,…,a_ik)-a vektordıń birlik koordinataları, mánisi boyınsha 2 modul' boyınsha vektordıń nolga teń bolmaǵan uyqas keliwshi bıytlarınıńX vektor bıytlarına qosıw bolıp tabıladı.
Сhiziqsiz funktsiyanıń statistikalıq analogi tabıladı, yaǵnıy
, tasodifiy shamanı tabamız, eger tosınarlı saylanǵan ashıq tekst X i ushın itimallıq
bolsa.
shetlesiw (iyiw) (2) sızıqlı statistikalıq analogningnatiyjeliligin anıqlap beredi.
Сhiziqli kriptotahlilni qóllaw ushın tómendegi máselelerdi sheshiwzárúr:
1) nátiyjeli statistikalıq sızıqlı analogni tabıw jáne onıń itimallıǵınesaplap shıǵıw;
nátiyjeli statistikalıq sızıqlı analogdan paydalanıp, giltni (yamasagiltning ayırım bıytların) anıqlaw.
Usı usıldı birinshi Yaponiyalıq alım Matsui islep shıqqan bolıp. Bulmetotda jabıq giltni qayta tiklew ushın ol 2⁴⁷ dane ashıq giltlerdi tańlaǵan. DESalgoritmına birinshi hújimde Matsui 12 HP 9735 atlı avtomatlastırılgan sisteması arqalı 50 kún ishinde ashıwǵa muvaffaq bolǵan.
Differentsial kriptotahlil. Differentsial kriptotahliltúsinigi dáslepki bora 1990 jıl Eli Bixam hám Adi Shamir tárepinenkiritilgen[7]. Usı usıldan paydalanıp, Bixam hám Shamir «to'g'ridan-tuwrı» hújimden kóre nátiyjelilew bolıp shıqqan, saylanǵan ashıq teksttenpaydalanıp, DES algoritmı hújim usılını taptılar.
Usıldıń tiykarın saylanǵan ashıq tekst tiykarındaǵı hújim tashkiletedi. Differentsial kriptotahlil ideyası dáslepki anıq ayırmashılıqlarǵa iyebolǵan ashıq tekstlerX1, X2 = X1*X2 eki juplig'inin' bir gilt menen shifrlaw ciklleri arqalı ótiw processinde ózgerislerinińuqsaw emasligini analiziden ibarat. Ashıq tekstlerdi tańlawǵa hesh qanday sheklew joq. Ayırım pozitsiyalarda ayırmashılıq bolıwı jetkilikli. Uqsaw emeslikólshewi sıpatında, qaǵıydaǵa kóre, Xemming aralıǵı paydalanıladı.
Juwmaqlap aytqanda, Shifr matnlardan payda bolǵan ayırmashılıqlardan kelip shıǵıp,giltlerge hár qıylı itimallıqlar beriledi. Haqıyqıy gilt shifrmatnlarjo'ftliklarini keyinirek analiz etiw processinde anıqlanadı - bulkóplegen dawager giltler arasında múmkinshiligı eń joqarı bolǵan gilt bolıp tabıladı
DESga usı usılda birinshi bolıp Bixam hám Shamir hújim shólkemlestirgen.Onıń ushın olarǵa 47 2 dane ashıq tekstti tańlaw jetkilikli etken.
AQShning “Standartlar hám Texnologiyalar Milliy Institutı”tárepinen 1997 jılda jańa standart ushın jarıs daǵaza etilip, 2000jıldıń 2 oktyabrinde onıń jeńimpazı anıqlandi. Bul standart shifrlawalgoritmı AES FIPS -197 dep nomlanib, ol Feystel tarmaǵına tiykarlanmagan.
Ha'zirgi ku'nde u'yrenilip atirg'an bul usillar ha'm pa'n qa'niygeler ushin qolayliliq tuwdirip erten'gi aldag'i jumislarinda paydasi tiyiwi tiyis!

Foylalanilgan ádebiyatlar dizimi:

1. 
   Ullıov D. Ye “Informaciya qawipsizligin támiyinlewdiń kriptografik usılları hám olardıń qollanılıwı” Tashkent 2009.
   
2. 
   2. Alferov A. P., Zubov A. Yu., Kuz'min A. S., Сheremushkin A. V. “Osnovi kriptografii” Gelios ARV, 2005.
   
3. 
   3. Panasenko C. P “Algoritmı shifrovaniya” Spravochnik. 2009.
   
4. 
   4. www. wikipedia. com