Referat ishi mavzu: 8 ichida xonali sonlarni o’nlikdan olib ayirish Reja: Kirish Asosiy qism

Ayirishning hadlari. Noma’lum kamayuvchi va noma’lum ayriluvchini topish. Ayirishning to‘g‘riligini tekshirish

Ayirishning hadlari

6 – 2 = 4

6 va 2 ning ayirmasi 4 ga teng. 6 – kamayuvchi 2 – ayriluvchi
4 – ayirma	6–2 – ayirma

4 = 5 noma’lum kamayuvchini topish uchun ayirmaga ayriluvchini qo’shish kerak. 5 + 4 = 9. Kamayuvchi 9 ga teng ekan.

8 – = 3 noma’lum ayriluvchini topish uchun kamayuvchidan ayirmani ayirish kerak. 8 – 3 = 5. Ayriluvchi 5 ga teng ekan.

Ayirishning to‘g‘riligi qo’shish amali bilan tekshiriladi. Ayirma va ayriluvchining yig’indisi kamayuvchiga teng bo’lsa, ayirish to’g’ri bajarilgan bo’ladi. Darslikda quyidagi misollar berilgan:

8 – 3 = 5 9 – 5 = 4 7 – 3 = 4

Quyidagi ko’rinishdagi masalalar ustida ishlash bilan tushuntirish olib borish tavsiya qilinadi:

“Aerodromda bir nechta samolyot bor edi. 5 ta samolyot uchib ketgandan so’ng, aerodromda 2 ta samolyot qoldi. Aerodromda oldin nechta samolyot bo’lgan?”

“Traktorning bakida ish boshlanganda 9 litr yonilg’i bor edi. Ish oxiriga kelib 2 litr yonilg’i qoldi. Necha litr yonilg’i ishlatilgan?”

18 ichida o’nlikdan olib ayirish

Ayirish usullari. 11–  , 12 –  , 13 –  , 14 –  , 15 –  , 16 –  , 17 –  ,     18 –   ko‘rinishdagi ifodalar. 

Qo‘shish va ayirish yordamida sonlarni taqqoslash. 

18 ichida bir xonali sonlarni ayirish jadvali.  

O‘tilgan mavzularga doir sodda masalalar.  

Vaqt birliklari: soat, minut. Ular orasidagi munosabat. Soatdan vaqtni aniqlash. 

11 dan 6 sonini qo’shish uchun 6 soni bo‘laklab ayiriladi. Bu quyidagicha bajariladi: Birinchi usul. 1) Dastlab 10 hosil bo‘lishi uchun 11 dan 1 sonini qo’shish kerak:

11. 
    - 1 = 10
    

1. 
   6 – bu 1 + 5 ekanligi ma’lum. 11 dan 1 ayi rildi, yana 5 ni qo’shish kerak.
   

Demak, 10 - 5 = 5 Buni shunday yozish mumkin:

Ikkinchi usul. 11 - bu 6+5 dan iborat bo‘lgani uchun misolni bunday yechish mumkin;

11 - 6 = 5 11 - 5 = 6 Qisqacha bunday yoziladi:



2-masalani og'zaki va yozma ravishda bajarish.

Oziq-ovqat do‘koniga 16 quti konfet va pechenie keltirildi. Konfetlar 6 quti bo‘lsa, necha quti peche nie keltirilgan?

Qisqa shart tuzib, shu asosida masalani ishlash.

Jami – 16 quti

Konfetlar – 6 quti

Pecheniylar- ? quti.

Yechish:

16 – 6 = 10 (quti). Javob: 10 quti.

Xulosa

Bоlalarning kuzatishlar va amallar bajarishdan chiqargan хulоsalari taхminiy quyidagicha bo’lishi mumkin: “Ikkita sоnni qo’shishda ularning o’rinlarini almashtirish mumkin” yoki “Qo’shayotgan sоnlarimizningo’rinlarini almashtirishimiz mumkin”. Bunda o’qituvchi sоnlarning o’rnini faqat qo’shishda almashtirish mumkinligini, ayirishda esa bunday qilish mumkin emasligini bоlalarning оngiga albatta yеtkazish kеrak. Buni tayin misоllarda ko’rsatib bеrishlari maqsadga muvofiq.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   "Mетодика начального обучения математике" pod rеdaktsiеy L.N.Skatkina, “Moskva" "Prosvеshеniyе", 1972y (244-251bеt)
   

2. M.A.Bantova, G.V.Bеltyukova i A.M.Polеvshikova "Boshlang’ich sinflarda matеmatika o’qitish mеtodikasi", Toshkеnt "O’qituvchi ", 1983y, (248-278 bеtlar)

3. 
   M.I.Moro, A.M.Pishkalo "Mетодика начального обучения математике в I-III классах" "Moskva" "Prosvеshеniyе", 1978y (18-20, 93-99, 233-240, 307-310 bеtlar)
   

4. L.SH.Lеvеnbеrg, M.G.Aхmеdjonov, A.N.Nurmеtov " Boshlang’ich sinflarda matеmatika o’qitish mеtodikasi", Toshkеnt "O’qituvchi ", 1985y (298-321 bеtlar).

5.N.U.Bikbaеva, R.I.Sidеlnikova, G.A.Adambеkova " Boshlang’ich sinflarda matеmatika o’qitish mеtodikasi", Toshkеnt "O’qituvchi ", 1996y (385-405 bеtlar).