Referat ekanomikaliq teoriya pàninen «Bazar ekanomikasiniñ mazmuni hàm àmel etiwi talap hàm usinis teoriyasi»

Jer júzlik bazar – bul dúnya mámleketleri ortasındaǵı sawda qatnasıqları. Bul bazarda rawajlanıw dárejesi, tovar islep shıǵarıw potencialı hár qıylı mámleketler qatnasadı.

Bazardıń dúzilisi hám klassifikaciyalanıwı.

Bazar oǵada quramalı dúziliske iye. Onıń strukturalıq dúzilisine túrli ólshemler boyınsha baha beriledi. Bul ólshemler báseki, bazar subektleriniń jaǵdayı, bazar obektleriniń xarakteri, bazar aylanısınıń kólemi, bazar baylanıslarınıń nızamlılıǵı sıyaqlılar kiredi. Olardıń arasında báseki hám subektlerdiń social-ekonomikalıq dárejesi tiykarǵı orında turadı. Ekonomikalıq baylanıslardıń xarakterine qaray bazardı eki túrge ajıratıw múmkin: a) erkin, jetilisken básekili bazar; b) jetilispegen básekili, monopoliyalasqan yamasa báseki ulıwma bolmaǵan bazar.
Erkin bazarda satıwshılar hám qarıydarlar kópshilik bolıp, olardan hesh biri bazarda ústemlik dárejege iye bolmaydı, kerisinshe, olar turaqlı básekide boladı. Bazar qatnasıwshılarınıń baylanısı erkin sawda qatnasıqlarına tiykarlanadı.
Monopoliyalasqan bazar – bul azshılıq satıwshılar hám qarıydarlar ústemlik etken, báseki sheklengen yamasa báseki ulıwma joq bazar.
Bul bazar 4 túrli boladı:

1. 
   monopol básekili bazar, bul jerde kóp sanlı kárxanalar bazardı óz qolında uslap turadı. Olar tovarlardıń tiykarǵı bólegin usınıs etedi, biraq olardıń ayırımları yamasa bir neshesiniń bazardaǵı úlesi, olarǵa ústemlik etiw imkaniyatın bermeydi.
   
2. 
   sap monopoliya bazarı, bul jerde satıwshı monopoliyası boladı, yaǵnıy qarıydarlar kóp bolǵan halda satıwshı birew boladı, qarıydardıń mine usı bir satıwshınıń tovarın alıwdan basqa ilajı bolmaydı;
   
3. 
   oligopoliya bazarı, bul jerde bir emes, al bir neshe, biraq azshılıqtan ibarat satıwshılar ústemligi bar boladı. Tovarlardıń tiykarǵı bólegi mine solardıń qolında toplanadı, bul jerde de satıwshı monopoliyası boladı;
   
4.