Referat bajardi: ps-301 gurux talabasi Rahimova Dilfuza. Qabul qildi: Akbarova Sadoqat. Mavzu: Diqqatni taqsimlash. Kasbiy pedogogik fantaziya. Reja

REFERAT


Bajardi: PS-301 gurux talabasi Rahimova Dilfuza.
Qabul qildi: Akbarova Sadoqat.
Mavzu:
Diqqatni taqsimlash. Kasbiy pedogogik fantaziya.
Reja:
1. Diqqatni taqsimlash qobiliyati xaqida.
2. Pedagogning tajribasi, sabri va yuqori qobiliyatlari.
3. Kasbiy pedogogik fantaziya.
4. Pedagogik mahoratga erishish usullari.
5. Xulosa.

Diqqatni taqsimlash qobiliyati – pedagog uchun diqqatning barcha xususiyatlari hajmi, kuchi, idora qilina olishi ham taraqqiy etgan bo’lishi muhimdir.

Diqqat ayni bir vaqtda faoliyatning bir qancha turlari o’rtasida taqsimlanish qobiliyati o’qituvchining ishi uchun alohida ahamiyat kasb etadi. Qobiliyat tajribali o’qituvchi mavzuni bayon qilish mazmunini va formasini o’z fikri yoki o’quvchi fikrini diqqat bilan ko’zatadi, ayni vaqtda barcha o’quvchilarni o’z diqqat e’tiborida tutadi, toliqish, e’tiborsizlik tushkunlik alomatlarini hushyorlik bilan kuzatib boradi, barcha intizom buzish hollarini e’tibordan qochirmaydi, nihoyat shaxsiy hatti harakatlarini ko’zatib boradi. Tajribasiz o’qituvchi ko’pincha materialni bayon qilishga berilib ketib o’quvchilarni e’tibordan chetda qoldiradi.
Pedagog yuqoridagi qobiliyatlardan tashqari sabr - toqatli, irodali bo’lishi va ibrat - namuna bo’la olish qobiliyatiga ega bo’lishi lozim. O’qituvchi o’quvchilarni o’zining shaxsiy namunasi, o’z shaxsiy hulq atvori va butun shaxsi bilan ham tarbiyalaydi. Bolalar uchun o’qituvchining har bir hatti harakati namunadir. Bu xolat o’qituvchidan bolalarga nisbatan juda ziyrak munosabatda bo’lishni talab etadi. SHuning uchun o’qituvchi o’zi o’qitadigan fanni mukammal bilish bilan birga yuksak axloqiy, ma’naviy pok, irodali, nazokatli, sabr toqatli, qat’iyatli, mehnatsevar, kamtar bo’lishi lozim.
O’qituvchining irodasi va ahamiyatiga to’xtalib o’tgan maqsadga erishish yo’lida turgan qarama-qarshiliklarning bartaraf qilish uchun zo’r berish bilan bog’liq bo’lgan va ma’lum maqsadga qaratilgan ongli hayotiy harakatlar irodaviy harakatlar deb nomlanadi. O’qituvchida irodaviy sifatlarning musaqillik, didaktik, qat’iylik, o’zini tuta bilish kabi muhim tomonlari bo’lishi kerak. Mustaqillikning mohiyati shundan iboratki, o’qituvchi o’zining ish harakatlarning tevarak atrofdagilarning taziyini, tasodifiy taassurotlar bilan emas, balki o’z ishonch aqidalari, bilimlari va shu vaqtda qanday ish tutish kerakligi haqidagi tasavvurlarga asoslanib belgilaydi.
Dadillikda o’qituvchi o’z vaqtida va ortiqcha ikkilanishlarsiz etarli darajada asoslangan qarorga keladi va shundan so„ng ularni o’ylab hayotta tadbiq etadi.
Dadillik bilan bir qatorda qat’iylik ham ishni muvaffaqiyatli amalga oshirishni ta’minlovchi muhim sifatdir. Maqsadga erishadigan qiyinchiliklar uni hayiqtirmaydi, maqsad sari intilaveradi. Irodaviy faoliyatning yuksak darajasi o’zini tuta bilishdir.
O’qituvchining sobitlilik, o’zini tuta bilish, his-tuygulari, kayfiyati kechinmalarini, temperamentini boshqara olish sifatlari juda muhimdir. Har qanday vaziyatda o’zini tuta oladigan, o’zini yo’qotmaydigan, kupam asabiylashmaydigan va bolalarning asabini ham buzmaydigan o’qituvchini o’quvchilar afzal ko’radilar.
Nerv sistemasining tipi (temperament) g’oyat barqaror, uni xoxlagan paytda tez o’zgartirib bo’lmaydi. Ammo uni qandaydir ma‟noda boshqarish, jumladan salbiy tip ko’rinishlarini tutib turish mumkin. O’z tipidagi ijobiy tomonlaridan foydalana oladigan va salbiy tomonlariga barham bera biladigan, nerv sistemasi istalgan tipining namoyondasi bo’lgan kishi o’qituvchi bo’lishi mumkin. O’qituvchi ishining muvaffaqiyatiga bu tiplardan tashqari, yuzaga keladigan vaqtincha psixik holatlar (kayfiyat) ham ta’sir ko’rsatadi. O’qituvchilar kayfiyati yomon bo’lsa, ularning darslari ham yurishmasligini biladilar. Buni o’quvchilar ham sezadilar ularga ta‟sir qiladi.
O’qituvchi ayrim hollarda xunob bo’lishi va g’azablanishi ham mumkin, lekin shu vaqt ham o’zini yo„qotmasligi kerak, qo’pollik va haqoratga o’tmasligi lozim.
O’qituvchi bukilmas irodaviy xususiyatga ega bo’lishi, hayot va faoliyatda aslo og’ishmasdan maqsadni hatti harakatlarni amaliyotda qo’llashi lozim. O’qituvchining sabr toqatlilik xususiyati ushbu hollarda qamrab olinishi mumkin:
turli xususiyatlardan tashkil topgan sinfni jamoa sifatida shakllantirishda;
o’qituvchining xulq atvoriga, o’zlashtirish darajasiga, o’qishga munosabatiga, o’ta faolligi (sustligiga) vazminlik bilan yondashishda;
shaxslararo munosabatdagi har xil nizoli, ziddiyatli holatlarga nisbatan shaxsiy fikrini bildirishda, ularning oldini olishda;
maktab ichki rejimiga jamoatchilik topshiriqlariga, rag„batlantirishning zaifligiga, ba‟zi illatlar kurinishga toqat qilib faoliyat ko„rsatishda;
milliy an’analar bilan zamonaviylik o„rtasidagi ziddiyatda va boshqalarda.
O’qituvchining andishalilik xususiyati muhim rol o’ynab, u pedagogik faoliyatning mazmundorligi, uning ta’sirchanligi mezoni bo’lib hisoblanadi.
O’qituvchining andishaliligi bir qancha holatlarda ifodalanishi mumkin: o„quvchi yoki ota-onaga etkazilishi, o’zatilishi mo’ljallangan axborot, xabar, ma’lumotga o’qituvchining kasbiy nufuziga zarar keltirishi ehtimoli nuqtai
nazardan kelib chiqqan holda yondoshiladi;
o’quvchi shaxsiyatiga, o’qishga munosabatiga, sinf jamoasi o’rtasidagi
nufuzga sezilarli xalal berish ehtimoli mavjudligini hicobra olishda;
ota-onalar bilan oila sha’niga nisbatan salbiy kechinmalar paydo bo’lishini
e’tiborda tutishda;
oilaviy nizolar, mojarolar, ziddiyatlar, janjallar oldini olish, ularning
oqibatlarini tushunishda;
shaxslar munosabat, muomala, muloqot sharoitini bo’zilishi va boshqa nozik
holatlarni anglatadi va hakozo.
O’qituvchining andishaligini, andishaning oti qo’rqoq qabilida tutmasligi
kerak.
Bag’rikenglik o’qituvchining bag„rikenglik xususiyati xulq odob ko’rinishlari,
noxulq kechinmalari, ziddiyatlar oqibatlarini ruhiy dunyodan chiqarib tashlashda kurib ko’rmaslikka, sezib sezmaslikka olishda ko’zga tashlanadi.
Samimiylik o’qituvchining maktab, sinf, turar joyda yuzaga kelayotgan ijobiy taraqqiyparvar voqealarga va hodisalarga nisbatan ilk munosabatini, undagi samimiylikni ifodalaydi.
Uning asosiy mohiyati quyidagi hollarda ifodalanadi:
hamkasblar faoliyati, yutuqlariga nisbatan xayrixoxlikda;
shogirdlar yutuqlariga munosabatining tabiiyligida;
kishilarning xulqi, tadbirkorligi ishbilarmonligi kabi fazilatlar va
xususiyatlarni xolisona baholashda;
el, yurt, xudud, jamoa, guruh, zafarlariga jahon stivilizastiyasi va turli
mohiyatdagi yaqqol voqeliklarga odilona munosabatda bo’lish va h.k.
Pedagogik mahoratga erishish usullari va pedagogik mahoratni oshirish manbalari
Pedagogik mahoratga erishish usullari:
pedagogik mahoratga erishish usullariga quyidagilar kiradi: 1. Malaka oshirishning turli shakl larida ta'lim olish;
2. Mustaqil ravishda o'z pedagogik bilimlarini oshirish;
3. Ilg’or pedagogik tajribalarini o’rganish va ulardan foydalanish; 4. Shaxsiy pedagogik tajribani tahlil etish va umumlashtirish;
5. Metodik hay'at, sho'ba va birlashmalar ishida ishtirok etish;
6. Ochiq darslarga kirish va ularni tahlil etish, o‘zaro darslarga
kirish;
7. Pedagogik o'qishlar, konferensiyalar va seminarlar ishida ishti­
rok etish;
8. Pedagogik murabbiylik;
9. Metodik ishlanmalar tayyorlash va boshqalar.
Pedagogik mahoratni oshirish manbaiari.
0 ‘rta maxsus, kasb-hunar ta'limi muassasalari pedagog kadrlari
amalga oshiradigan uslubiy ishlari juda xilma-xil bo‘lib, ulaming quyidagi turlari mavjud:
- jamoaviy uslubiy ishlar: pedagogik kengash, pedagogik o‘qish, uslubiy komissiyalar, ilg‘or pedagogik tajribalar, muammoli se- minarlar, ilmiy amaliy konferensiyalar.
- Yakka tartibdagi (shaxsiy) uslubiy ishlar: rahbar, pedagog va tarbiyachilarining mustaqil uslubiy ishlari; rahbar, pedagog, tarbiyachi kadrlarining o'z ustida mustaqil ishlashi; rahbarlarning pe­ dagog kadrlar bilan yakka tartibdagi uslubiy ishlari.
- O'quv-uslubiy (pedagogika) xonasi. 0 ‘qituvchining kasbiy faoliyati favqulodda umumiy va xususiy qobiliyatlarni talab qiladi.
Kasbiy-pedagogik faoliyatning muvaffaqiyati xususiy pedagogik qobiliyatlaiga bog‘liq bo‘ladi. Pedagogik qobiliyatlaming quyidagi guruhlari farqlanadi:
• obyektga (talabaga) nisbatan sezgirlik;
• kommunikativlik—insonlargayuztutish,xayrixohlik,xushmuomalalik;
• perseptiv qobiliyatlar —kasbiy yetuklik, empatiya, pedagogik tuygu; • shaxs dinamikasi — irodaga ta ’sir eta olish va mantiqiy ishontira olish
qobiliyati;
• hissiy barqarorlik - o'zini boshqara olish;
• kreativlik —ijodiy ish qobiliyati.
Pedagogning xususiy qobiliyatlariga bilim, malaka va ko‘nikmalarni
egallash faoliyati va shaxsni tarbiyalash qobiliyati ham tegishlidlr.
0 ‘qitish, o‘iganish va o‘rgatish bo‘yicha qobiliyatlariga quyidagilar kiradi: • talabani tushunishini ko'rish va sezjsh hamda bunday tushunishning darajasini va xarakterini oimatish qobiliyati;
• o‘quv materialini mustaqil tanlab olish hamda o'qitishning samara
beruvchi usul va metodlarini belgilash qobiliyati;
• materialni yetarli bayon qilish hamda uning barcha talabalarga
tushunarliligini ta minlash qobiliyati;
• talabalarningindividualliginihisobgaolganholdao'qitishjarayonini
tashkil etish qobiliyati;
• o'qitishjarayonida pedagogik texnologiyalardanfoydalanish qobiliyati; • talabalarningkattaodimlarbilanrivojlanishinitashkiletishqobiliyati; • o'zining pedagogik mahoratini takomillashtirish qobiliyati;
• owning tajribasini boshqalar bilan baham ko'rish qobiliyati;
• mustaqil ta’lim olish va mustaqil takomillashish qobiliyati. Pedagogik jarayonga qaratilgan pedagogik qobiliyatlarga quyidagilar kiradi:
• boshqa insonning ichki holatini to'ffri baholash, unga hamdardlik bildirish, hamnafas boila olish qobiliyati (empatiya qobiliyati);
• taqlid qilish uchun namuna bo'lish qobiliyati;
• tarbiyajarayonidaindividualxususiyatlamiinobatgaolishqobiliyati; • muloqotning lozim topilgan uslubini hamda o‘z o'mini topish, kelisha
olish qobiliyati;
• hurmatqozonish,ya’ni talabalar o'rtasida obro'ga ega bolish qobiliyati.
Pedagogik qobiliyatlar ichida pedagogik muloqotga bo‘lgan qobiliyat alohida ajralib turadi.
0 ‘qituvchining talabalar bilan davomiy va samarali aloqalarini tashkil etishni kommunikativ qobiliyat bilan bog‘laydilar.
Kommunikativ qobiliyat —bu pedagogik o‘zaro aloqalar doirasidagi o‘ziga xos tarzda namoyon bo‘ladigan muloqot qobiliyatidir.
Psixologiyaga oid adabiyotlarda kommunikativ qobiliyatlaming bir necha guruhlari farqlanadi:
Bu qobiliyatlar guruhida kishiga shaxs sifatida, shaxsning alohida qiyofasi, motivi va xatti-harakatlariga baho berish, kishining tashqi ko'rinishi, xulqi va ichki dunyosi nisbatiga baho berish; savlati, imo-ishora, mimika, pantomimikasini «o‘qiy» olish kabilar qamrab olinadi.
2. Kishining o'z-o'zini bilishi. U o‘z bilimlarini, qobiliyatlarini o‘z xarakteri va o‘z shaxsining boshqa qirralarini hamda tashqaridan va uning atrofidagi kishilar unga nisbatan qanday baho berishi lozim bo‘lsa, shunday baho berishni ko‘zda tutadi.
3. Muloqot vaziyatini toigiri baholay olish. Bu vaziyatni kuzatish, uning ko‘proq axborot beradigan belgilarini tanlash va unga diqqatni jalb qilish; yuzaga kelgan vaziyatning sotsial va psixologik mundarijasini to‘g‘ri idrok etish va baholash qobiliyatidir.


Xulosa:

Bilim olish faoliyati nazariy asoslarini asoslash uchun yaqin sharq va Markaziy Osiyo qomusiy olimlarining pedagogik qarashlari muhim ahamiyatga ega.

Oliyta’limmazmuniningsifatinitakomillashtirishpedagogikadagibugungikunda yangi pedagogik innovatsiya yo’nalishisiz mumkin emas. Oliy maktabda innovatsiyon jarayonlar innovatsiyon xususiyati yangiliklar kiritish, o’qituvchilar kasbiy imkoniyatlari bilan belgilanadi.
Oliy maktabda pedagogik innovatsiyalar pedagogik texnologiyalar muammolari bilan uzviy bog’liqdir.
Pedagogiktexnologiyalardanfoydalanishta’limtexnologiyalariilmiyasoslarini, mualliflik maktablarini va yangi tajriba texnologiyalarini ishlab chiqish bilan bog’iiq. Mazkur qo’llanmada pedagogik texnologiyalami tizimlashtirish va umumlashtirishga urinishlar ushbu muammoni hal etmaydi. Ta’lim mazmunini yanada takomillashtirish oliy maktabda o’quv jarayoni yangi texnologik muammolami
qo’yishni va hal etishni talab etadi.