Реферат бажарди: Нурматов э қабул қилди: асс. Ф. Нормаматов Қарши 2014

Suyuqlik harakatining asosiy xarakteristikalari

Suyuqlik sarfi va tezligi. O’zgarmas ko`ndalang kesimli trubada suyuqlik harakatini ko`rib chiqamiz.

Vaqt birligida ko`ndalang kesim orqali oqib o`tayotgan suyuqlik miqdoriga suyuqlik sarfi deyiladi. Agar suyuqlik sarfi m³/s, m³/soat o`lchov birliklarida o`lchansa - hajmiy sarf, kg/s, kg/soat larda o`lchansa - massaviy sarf deb hisoblanadi.

Oqim ko`ndalang kesimining turli nuqtalarida suyuqlik zarrachalarining tezligi bir xil bo`lmaydi.

Quyida keltirilgan 2.13 - rasmga binoan, truba o`qi atrofida suyuqlik tezligi maksimal, uning devoriga yaqinlashgan sari minimal qiymatga teng bo`ladi. Lekin, ko`pchilik hollarda truba ko`ndalang kesimi orqali oqib o`tayotgan suyuqlik tezliklarining taqsimlanish qonuniyatlari noma’lum yoki uni aniqlash juda qiyin. Suyuqliklarning haqiqiy tezligini o`lchash juda murakkab bo`lgani uchun, muxandislik hisoblashlarda zarrachalar o`rtacha tezligi ishlatiladi. Suyuqlik hajmiy sarfi Q (m³/s) ning truba ko`ndalang kesim yuzasi F (m<sup>2</sup> ) nisbatiga o`rtacha tezlik w (m/s) deb nomlanadi:

Bundan hajmiy sarf,

w  ^Q

F

Q  w F
(1)
(2)

Massaviy sarf G (kg/s) esa, quyidagi formuladan aniqlanadi:

G    w  F
(3)

bu erda  - suyuqlik zichligi, kg/m³

Shuni alohida ta’kidlash kerakki, yuqorida keltirilgan formulalar istalgan shakldagi ko`ndalang kesimli kanallar uchun ham to`g`ri keladi.