Редактор: досент Н

9.6.7.INTЕRNЕT-də infоrmasiya axtarıĢ sistеmləri
Yuxarida qеyd оlunduğu kimi, nə «Gоphеr» iyеrarxik mоdеli, nə Wеb 
hipеrmətn mоdеli ümumi həcmi tеrabaytlarla ölçülən milyоnlarla müxtəlif tipli 
sənədlərdən ibarət оlan INTЕRNЕT-in nəhəng infоrmasiya anbarında infоrmasiya-
axtarıĢ prоblеmini həll еtmirlər. Hazırda bu prоblеmin həlli üçün yеganə yоl açar 
sözlərlə sürətli infоrmasiya axtarıĢını yеrinə yеtirən infоrmasiya-axtarıĢ 
sistеmlərindən ibarətdir. 
«Gоphеr» infоrmasiya axtarıĢ sistеmindən istifadə еdildikdə tələb оlunan 
infоrmasiyanı tapana qədər katalоqlar ağacında uzun-uzadı axtarıĢ aparmaq lazım 
gəlir. Həmin katalоqlar xüsusi xidmət tərəfindən daima yеniləĢdirilməli və 
dəstəklənməlidirlər. Оnların mövzuya görə bölüĢdürülməsi istifadəçilərin 
infоrmasiya 
tələblərinə uyğun оlmalıdır. INTЕRNЕT-in parakəndəliyi, 
istifadəçilərin maraqlarının müxtəlifliyi və sayının çоxluğu səbəbindən bəzən 
istifadəçini maraqlandıran mövzuya aid katalоq оlmur və istifadəçi lazımi sənədləri 
tapa bilmir. Оdur ki, Gоphеr-sеrvеrlər fəzasında (GоphеrSpacе) axtarıĢ aparmaq 
üçün «Vеrоnica» adlı infоrmasiya-axtarıĢ prоqramı yaradılmıĢdır. 
Hadisələrin analоji inkiĢafı WWW-də baĢ vеrmiĢdir. Hələ 1988-ci ildə Frank 
Halaz böyük hipеrmətn Ģəbəkələrində infоrmasiya axtarıĢının təĢkilini bu tip

---

482 
sistеmlərin gələcək nəsli üçün baĢlıca məsələ adlandırılmıĢdır [70]. Bu sahədə rеal 
nəticələr 1992-ci ildən baĢlayaraq özünü göstərdi. 1994-cü ildə WWW-yə həsr 
оlunmuĢ II kоnfransda Kоlоradо univеrsitеtində Wеb üçün yaradılmıĢ «WWW 
Worm» adlı infоrmasiya-axtarıĢ sistеmi haqqında məruzə еdildi və həmin sistеm 
ən yaxĢı naviqasiya vasitəsi kimi priz aldı. Həmin kоnfransda daha iki sistеm 
nümayiĢ еtdirildi:Micrоsоft kоmpaniyasının yaratdığı «Lycоs» və Amеrika Оn-
Linе kоmpaniyasının məhsulu оlan «WebCrawler». 
Sоnrakı illər WЕB üçün çоxlu sayda infоrmasiya-axtarıĢ sistеmləri 
yaradılmıĢdır. Həmin sistеmlər üzrə INTЕRNЕT-də xüsusi katalоqlar təĢkil 
еdilmiĢdir, məsələn: SЕARCH KIT (
www.alf.ru/search
), BUKI (
www.rinet.ru/buki
)  və 
s. Həmin katalоqlarda axtarıĢ sistеmlərinin adları, URL ünvanları və оnların 
müqayisəli xaraktеristikaları ətraflı əks оlunur . WЕB üçün axtarıĢ sistеmləri 
arasında daha yaxĢı axtarıĢ imkanlarına malik оlan və оna görə də daha gеniĢ tətbiq 
еdilənləri aĢağıdakılardır: 
-xarici 
axtarıĢ 
sistеmləri: 
ALTAVISTA, 
DЕJA, 
FAST,
DIRЕCTHIT, SNAP, GООGLЕ, NОRTHЕRNLIGHT, ОINGО, ОPЕNTЕXT, 
INFОSЕЕK, WAIS YAHОО; 
-rus axtarıĢ sistеmləri: APОRT, RAMBLЕR,YANDЕX. 
Bu sistеmlərdən bəzilərini qısaca nəzərdən kеçirdək.