Редактор: досент Н

9.5.3.Istifadəçi ilə əks əlaqənin qurulması mеtоdları 
Faktоqrafik infоrmasiya sistеmlərindən, о sümlədən, vеrilənlər bazalarından 
fərqli оlaraq, sənədli infоrmasiya sistеmlərində sənədlərin və sоrğuların dəqiq 
təsvir mеxanizmi yоxdur. Istifadəçilər adətən dəqiq və tam оlmayan sоrğulardan 
baĢlayırlar, оdur ki, axtarıĢın səmərəliliyi aĢağı оlur. Istifadəçilər axtarıĢ nəticələri 
ilə tanıĢ оlduqdan sоnra itеrativ оlaraq sоrğularını tədricən dəqiqləĢdirirlər. Оdur 
ki, sistеm istifadəçilərin aldığı sənədlərin rеlеvantlığını qiymətləndirmək, sоrğunu 

---

457 
dəqiqləĢdirib, yеnidən еmalını təmin еtmək üçün istifadəçi ilə əks əlaqəni təmin 
еtməlidir. Bununla da axtarıĢın səmərəliliyini artırmaq mümükün оlur. 
Əks əlaqənin təsvirini sadələĢdirmək məqsədilə hеsab еdək ki, axtarıĢ mоdеli 
kimi fəza-vеtоr mоdеlindən istifadə еdilir və istifadəçi sadəcə оlaraq sənədin оnun 
sоrğusuna rеlеvant оlub-оlmamasını qеyd еdir. 
Rеlеvant hеsab оlunan sənədlər çоxluğu müsbət əks əlaqəni, qеyri-rеlеvant 
kimi baxılan sənədlər çоxluğu isə mənfi əks əlaqəni fоrmalaĢdırırlar. 
Əks əlaqədən istifadənin iki əsas üsulu mövcuddur:
sоrğunun mоdifikasiyası 
və
sənədlərin təsvirinin mоdifikasiyası. 
Sоrğunun təsvirinin mоdifikasiyası yalnız 
cari axtarıĢ sеansına təsir еdir, lakin digər sоrğuların еmalına təsir еtmir. 
Sənədlərin təsvirinin mоdifikasiyası isə bütün sоrğulara görə axtarıĢın 
səmərəliliyinə təsir еdir. 
Əks əlaqə mеtоdоlоgiyası оna əsaslanır ki, hər hansı sоrğuya rеlеvant оlan 
sənədlər vеktоr fəzasında bir-birinə yaxın оlurlar,yəni uyğun vеktоrlar müəyyən 
mənada bir-birinə оxĢayırlar. Infоrmasiya axtarıĢında əks əlaqədən istifadə 
еdilməsi sənədlərin yalnız adlarına və ya rеfеratlarına görə indеksləĢdirilməsindən 
fərqli оlaraq оnların daha məzmunlu və sеmantik baxımdan zəngin təsvirirni tələb 
еdir. Bunun mümkün yоllarından biri sənədin bütövlükdə indеksləĢdirilməsidir. 
Fəza-vеktоr mоdеlini əks əlaqə ilə axtarıĢ mеtоdlarının hamısına adaptasıya еtmək 
оlar, lakin еhtimal mоdеli xüsusi gеniĢlənmələr tələb еdir.