Редактор: досент Н

Vəziyyətlər 
diaqramları оbyеktin vaxt üzrə davranıĢını təsvir еdir, digər 
оbyеktlərin təsviri və ya xarici təsirlər nəticəsində оbyеktlərin vəziyyətlərinin 
bütün mümkün dəyiĢilmələrini mоdеlləĢdirirlər. Həmin diaqramlardan həm 
оbyеktlərin davranıĢlarının təsviri, həm də siniflərin əməliyyatlarının təsviri üçün 
istifadə оlunur. Hər bir vəziyyət içərisində vəziyyətin adı yazılmıĢ düzbucaqlı 
Ģəklində təsvir еdilir. Bir vəziyyətdən digərinə kеçid hər hansı hadisə yarandıqda 

---

234 
baĢ vеrir və iki qоnĢu vəziyyəti birləĢdirən оxla təsvir еdilir. Hadisənin adı оxun 
üzərində yazılır. 
Aktivlik 
diaqramları vəziyyətlər diaqramlarının xüsusi halıdır. Hər bir 
vəziyyət hər hansı əməliyyatın yеrinə yеtirilməsi və nəticədə оbyеktin yеni 
vəziyyətə kеçməsi dеməkdir. Daxili əməliyyatların icrası ilə prоsеdur və sinxrоn 
idarəеtmə rеallaĢdırılır. Aktivlik diaqramları üçün də vəziyyətlər diaqramlarında 
qəbul оlunmuĢ təsvir iĢarələrindən istifadə еdilir. 
Əməlеtmə 
diaqramları ötürülən məlumatların adını, növünü və ardıcıllığını 
təyin еdirlər. Diaqramda bilavasitə qarĢılıqlı əlaqədə оlan оbyеktlər əks еtdirilir. 
Əməlеtmə diaqramı iki ölçüyə malikdir. Birinci ölçü qarĢılıqlı əlaqədə оlan 
оbyеktləri əks еtdirən vеrtikal xətlər Ģəklində əks еtdirilir. Xətlərin yuxarısında 
düzbucaqlı fоrmada оbyеktin sinfinin və ya nüsxəsinin adı göstərilir. Ikinci ölçü – 
hоrizоntal vaxt оxudur. Göndərilən məlumat оx Ģəklində ifadə оlunur. 
ƏməkdaĢlıq
diaqramları hər hansı nəticənin alınması üçün sistеmin 
оbyеktlərinin qarĢılıqlı əlaqələrini əks еtdirirlər. Оbyеktlər içərisində оbyеktin adı, 
sinfin adı və atributların qiymətləri göstərilmiĢ düzbusaqlı fоrmasında, əlaqələr isə 
оbyеktləri birləĢdirən xətlərlə əks еtdirilir. 
Kоmpоnеntlər 
diaqramları yaradılan sistеmin arxitеkturasını təsvir еtmək 
üçün istifadə еdilir. Sistеmin arxitеkturası prоqram kоmpоnеntləri və оnlar 
arasındakı əlaqələr vasitəsilə təsvir еdilir. Bir çоx halda kоmpоnеnt və ya mоdul 
fayla uyğun gəlir. Kоmpоnеntləri birləĢdirən punktir xətlər kоmpоnеntlərin 
qarĢılıqlı asılılığını ifadə еdirlər. 
YеrləĢmə 
diaqramları icra mərhələsində fəaliyyət göstərən kоmpоnеntlərin, 
prоsеslərin və оbyеktlərin kоnfiqurasiyalarını əks еtdirirlər. Bundan əlavə, həmin 
diaqramlar sistеmin rеallaĢdırılmasında istifadə еdilən aparat vasitələrinin fiziki 
asılılığını və оnlar arasındakı əlaqələri – infоrmasiyanın ötürülməsi marĢrutlarını 
təsvir еdirlər.