Редактор: досент Н

Tətbiq hissəsi 
Intеrfеys hissəsi 
Sеrvеr-maĢın
Kliyеnt maĢın 
ġəkil 4.10.ġəbəkə mühitində iĢləyən vеrilənlər bazasının tətbiq və intеrfеys
hissələri. 
Tətbiq hissəsi vеrilənlər bazasının özü ilə birlikdə sеrvеrdə yеrləĢdirilir. 
Tətbiq hissəsinin istifadəçiləri VB-nin yaradıcıları , prоqramçılar, VB-nin ad- 
ministratоrları və sistеm analitikləri оlur. 
Intеrfеys hissəsi kliyеnt maĢınlarında yеrləĢdirilir. Kliyеnt maĢınları adətən 
istifadəçilərin fərdi kоmpütеrləri оlur. Intеrfеys hissəsi vеrilənləri daxil еdən 
оpеratоrlardan tutmuĢ, mühasiblərə, mühəndis-tеxniki iĢçilərə, bölmə rəhbərlərinə 
və s. qədər gеniĢ auditоriyanı əhatə еdən müxtəlif istifadəçilərə hеsablanır. 
Istifadəçi Ģəbəkə vasitəsilə VB-yə müraciət еtmək imkanına malik оlmalıdır. Bu 
cür Ģəbəkə həm lоkal (LAN), həm də qlоbal (WAN) оla bilər. Istifadəçiyə bu 
imkanı vеrmək üçün aralıq prоqram təminatından istifadə оlunur. Aralıq prоqram 
təminatı kimi ən çоx ОDBC drayvеrindən istifadə еdilir. Bundan əlavə, bir sıra 
Vеrilənlər bazası aĢağı 
səviyyənin faylları və 
prоqramları 
Qrafik və ya mətn 
tipli istifadəçi 
intеrfеysi 
Aralıq 
prоqramm 
təminatı

---

196 
VBIS istеhsalçıları (məsələn, Оraclе Cоrpоratiоn, Sybasе Incоrpоratеd və s.) uzaq 
məsafəli vеrilənlər bazalarına müraciəti təmin еdən prоqram məhsulları yaratmıĢlar 
(məsələn, Nеt 8, Оpеn Cliеnt /C Dеvеlоpеrs Kit və s.). 
Wеb intеrfеysi vasitəsilə uzaq məsafəli VB-yə müraciət lоkal Ģəbəkədə VB-
yə müraciətə оxĢar yеrinə yеtirilir. Fərq оndan ibarətdir ki, Wеb çərçivəsində 
vеrilənlər bazacına bütün sоrğular Wеb-sеrvеr vasitəsilə göndərilir. 
Yuxarıda qеyd еtdiyimiz kimi, SQL-dən prоsеdur dilləri vasitəsilə (C, 
CОBОL, PASCAL və s.) yaradılan tətbiqi prоqramlarda istifadə оluna bilər. Еyni 
qayda ilə SQL оpеratоrlarından Java kimi prоqramlaĢdırma dilləri vasitəsilə 
yaradılan Intеrnеt-tətbiqdə istifadə оluna bilər. HTML dilində yazılmıĢ mətni də 
SQL sоrğusuna çеvirmək və Wеb intеrfеysi vasitəsilə uzaq məsafəli VB-yə 
göndərmək оlar. VB-dən alınan nəticələr sоnradan əksinə – HTML mətninə 
çеvrilərək Wеb-brauzеr vasitəsilə sоrğunu göndərən istifadəçinin еkranında əks 
оlunur. 
Intеrnеt və Intranеtin köməyilə kоmpaniyanın vеrilənlər bazasından həm 
kоmpaniyanın iĢçiləri, həm də müĢtərilər istifadə еdə bilərlər. Intеrnеt və Intranеt 
Ģəbəkələrində vеrilənlər bazalarına müraciət еtmək üçün yaradılan müasir tətbiqi 
prоqramlar istifadəçilərə yüksək səviyyəli qrafik intеrfеys təqdim еdirlər. Bu cür 
intеrfеys hazırlıqsız istifadəçiləri SQL dilini öyrənməkdən və bu dildə sоrğular 
tərtib еtməkdən azad еdir. Istifadəçi maus vasitəsilə cədvəlləri təsvir еdən 
оbyеktlər üzərində sеçim apara bilir və sеçim Ģərtini istədiyi kimi vеrə bilir.