Редактор: досент Н

11.11.3.SAS ENTERPRĠSE MĠNER proqram paketi 
SAS ENTERPRĠSE MĠNER proqram paketi (istehsalcı SAS Ġnstitute Ġnç.) 
SAS sisteminin inteqrallaĢdırılmıĢ komponenti olub, böyük həçmli verilənlər 
massivlərində qərar qəbuletmə məqsədilə informasiyanın cıxarılması ücün nəzərdə 

---

574 
tutulub. O, statistik analiz metodlarını, DATA MINING layihəsinin hazırlanması 
ücün metodologiyanı (SEMMA) və qrafik interfeysi özündə birləĢdirir. SAS 
ENTERPRĠSE MĠNER instrumentinin mühüm xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, o, 
informasiya anbarlarının yaradılması və istismarı ücün hazırlanmıĢ «SAS 
Warehouse Administrator» proqram məhsulu və SAS sisteminin digər 
komponentləri ilə tam inteqrallaĢır. DATA MINING layihələri həm 
lokal
, həm də 
kliyent-server
arxitekturasında yaradıla bilər. DATA MINING prosesinin 
paylanmıĢ kliyent-server sistemində reallaĢdırılması bu paketin iri təĢkilatlarda 
tətbiqini mümkün edir. 
Verilənlərin idarə edilməsi sistemləri ilə geniĢ inteqrasiya və biznesin 
tələblərindən asılı olaraq paketin konfiqurasiyasının geniĢ spektrinin secilməsi 
imkanı təĢkilat ücün ixtisaslaĢdırılmıĢ sistemlərin quraĢdırılması ehtiyaçını aradan 
qaldırır. 
SAS ENTERPRĠSE MĠNER paketində verilənlərin emalı 
proseslərinin 
diaqramlarının qurulmasına
əsaslanan yanaĢmanın reallaĢdırlıması və SEMMA 
metodikasından istifadə edilməsi əllə kodlaĢdırmanı aradan qaldırmağa və 
modellərin qurulmasını sürətləndirməyə imkan verir. Diaqramlar dəyiĢdirilməsi, 
yeni problemlərin həlli ücün istifadəsi mümkün olan və öz-özünü təsvir edən 
Ģablonlar kimi cıxıĢ edirlər. Müəssisə miqyasında analitiklər arasında diaqramların 
mübadiləsi imkanı var. 
Qrafik interfeysin
köməyilə istifadəcilər DATA MINING prosesinin bütün 
mərhələlərini – verilənlər mənbələrinin secilməsindən, tədqiq olunmasından və 
modifikasiyasından 
baĢlamıĢ, 
modelləĢdirmə, 
modellərin 
keyfiyyətinin 
qiymətləndirilməsi, onların yeni verilənlərin emalı və qərarların qəbulu prosesləri 
ücün tətbiqinə qədər – yerinə yetirə bilər. 
Paketin yeni SAS ENTERPRĠSE MĠNER 5.1 variantında istifadəci 
interfeysindən alınan verilənləri emal etmək ücün hesablama serverini ayırmağa 
imkan verən 
«Java-kliyent /SAS-server»
arxitekturasından istifadə edilir. Bu isə 
sistemin konfiqurasiyasının secilməsində (bir istifadəci variantından iri korporativ 
miqyasda səpələnmiĢ kliyent-server variantına qədər) cevikliyi təmin edir. 

---

575 
Verilənlərin emalını güçlü serverdə yerinə yetirmək olar, istifadəcilər isə layihə ilə 
və serverlə əlaqələri itirmədən həm ofisdə, həm də evdə iĢləyə bilərlər. Proseslər 
paralel və asinxron rejimdə yerinə yetirilə bilər. 
SAS ENTERPRĠSE MĠNER paketi 
verilənlərin hazırlanması
ücün müxtəlif 
instrumentlər təqdim edir, məsələn:verilənlərin secilməsi və ya hissələrə ayrılması, 
catmayan qiymətlərin yerinə qoyulması, klasterləĢdirmə, verilənlər mənbələrinin 
birləĢdirilməsi, artıq dəyiĢənlərin aradan qaldırılması, SAS-ın dilində verilənlərin 
ilkin emalı, verilənlərin cevrilməsi, dürüst olmayan verilənlərin süzgəçlənməsi. 
Paket coxölcülü qrafiklər Ģəklində təsvir olunan böyük həçmli verilənləri tədqiq 
etmək və modelləĢdirmənin nətiçələrini qrafik müqayisə etmək ücün geniĢ 
vizuallaĢdırma vasitələrinə malikdir. 
SAS ENTERPRĠSE MĠNER paketi proqnostik və təsviri modelləĢdirmə ücün 
həll ağaçlarını, özü təĢkil olunan neyron Ģəbəkələrini, yaddaĢda axtarıĢ 
mexanizminə əsaslanan mühakimə metodlarını, xətti və loqistik reqressiyaları, 
klasterləĢdirməni, assosiasiyaları, vaxt sıralarını və s. özündə birləĢdirən 
instrumentlər və alqoritmlər dəsti təqdim edir. Paket 
müxtəlif modellərin və 
alqoritmlərin inteqrasiyası
vahid qrafik interfeys cərcivəsində qalmaqla müxtəlif 
metodlar əsasında qurulan modellərin ardıçıl müqayisəsini aparmağa imkan verir. 
Sistemə vahid örtük cərcivəsində iĢləyən və müxtəlif modelləĢdirmə 
metodlarının nətiçələrini həm statistika, həm də biznes baxımından müqayisə 
etməyə imkan yaradan 
nəzarət funksiyaları
daxil edilmiĢdir. 
Alınan modellərdən müəssisə cərcivəsində birgə istifadə etmək ücün onları
 
repozitorinin
köməyilə saxlamaq və yaymaq olar. Bu BI bazarında modellərin 
idarə olunması ücün yaradılan ilk sistemdir. Modellərin idarə olunmasını 
«Enterprise Miner Repository» modulu yerinə yetirir. 
Verilənlərin 
intellektual 
analizinin 
yekunu 
yaradılan 
modelin 
reallaĢdırılmasıdır. Modelin yeni verilənlərə tətbiqi prosesi (ona 
«skoring»
deyilir)
cox vaxt proqram kodunun əllə yazılmasını və ya cevrilməsini tələb edir. SAS 
ENTERPRĠSE MĠNER paketi əmsalların secilməsi prosesini avtomatlaĢdırır, 
modelin qurulmasının bütün mərhələlərində
skoring
ücün hazır proqram kodu 

---

576 
təqdim edir və SAS, Ç, Java, PMML dillərində modelin reallaĢdırılması ücün 
müxtəlif proqram mühitlərinin yaradılmasını təmin edir. 
SAS ENTERPRĠSE MĠNER verilənlərin köklənən və geniĢlənən intellektual
analiz mühiti olub, yeni instrumental vasitələrin əlavə edilməsinə imkan verir. 
Paketin tərkibinə daxil olan standart instrumental kitabxananı SAS və XML 
dillərindən istifadə edən kökləmə vasitələri ilə asanlıqla 
geniĢləndirmək
olar. 
ENTERPRĠSE MĠNER paketi SAS-ın digər instrumental vasitələri ilə, 
məsələn, SAS ETL STUDĠO paketi ilə, OLAP analitik emal vasitələri ilə, 
proqnostik və digər analitik modullarla, SAS TEXT MĠNER vasitələri ilə təbii 
Ģəkildə inteqrasiya oluna bilər. 
SAS ENTERPRĠSE MĠNER paketinə WEB interfeysi vasitəsilə müraçiət 
edilə bilər. O Windows-un server sistemlərini və həmcinin müxtəlif UNĠX 
platformalarını dəstəkləyir. 
Bir daha qeyd edək ki, ENTERPRĠSE MĠNER paketi SAS kompaniyasının 
«SAS Ġntelligent Warehousing solutions» layihəsi cərcivəsində verilənlər anbarı 
əsasında yaratdığı informasiya-analitik sistemin bir komponentidir.