Редактор: досент Н

3. İstisnaların analizi. 
DATA MĠNĠNG prossesinin 3-çü mərhələsində 
əvvəlki mərhələlərdə tapılan qanunauyğunluqlardakı istisnalar və ya anomaliyalar 
analiz edilir. Bu mərhələdə yerinə yetirilən əməliyyat sapmaların üzə 

---

539 
cıxarılmasından ibarətdir. Bunun ücün sərbəst axtarıĢ mərhələsində hesablanan 
normaları təyin etmək lazımdır.
 
Əvvəlki misallardan birinə qayıdaq. Sərbəst axtarıĢ mərhələsində belə bir 
qayda cıxarılmıĢdır: «Əgər iddiacının yaĢı 35-dən və arzu etdiyi əmək haqqı 1200 
$-dan coxdursa, onda 90% əminliklə demək olar ki, o rəhbər vəzifə axtarır». Bu 
qaydadan bir sual cıxır: bəs qalan 10%-i hara aid etməli? Burada iki variant ola 
bilər. 1-çi variant: qayda Ģəklində tərtib edilə bilən hər hansı məntiqi izah var. 2-çi 
variant-qalan 10% ilkin verilənlərdəki səhvlərdir. Bu halda istisnaların analizi 
mərhələsi verilənlərin təmizlənməsi ücün istifadə edilir. 
Verilənlərin təmizlənməsi 
DATA MĠNĠNG texnologiyasının mühüm 
problemlərindən biri hesab olunur. Verilənlərin təmizlənməsi ücün mövçud olan 
vasitələri 3 sinfə ayırırlar: 
1.Verilənlərin analizi və yeniləĢdirilməsi vasitələri; 
2.Xüsusi təmizləmə vasitələri: 
-spesifik sahənin təmizlənməsi; 
-təkrarlanmaların aradan qaldırılması; 
3.ETL instrumental vasitələri. 
Bu təsnifat haqqında ətraflı məlumat 

82

-də verilmiĢdir. 
1-çi sinif vasitələrə 
verilənlərin fayl-yönlü vasitələri və DATA MĠNĠNG 
vasitələri daxildir. Verilənlərin fayl-yönlü təmizlənmə vasitələrinin tipik 
nümayəndəsi MĠGRATĠONARÇHĠTEÇT kommersiya instrumentidir. Hər bir 
artibut ücün o, aĢağıdakı metaverilənləri təyin edir: verilənlərin tipi, ölcüsü, 
elementlər coxluğu, diskret qiymətlər,minimal və maksimal qiymətlər, itirilmiĢ 
qiymətlər və unikallıq. DATA MĠNĠNG vasitələrinə aid olan WĠZRULE və 
DATAMĠNĠNGSUĠTE proqramları atributlar və onların qiymətləri arasındakı 
münasibətləri üzə çıxarır və düzgünlük səviyyəsini hesablayırlar. WĠZRULE üc 
çür qaydanı analiz edə bilir: riyazi düsturları, «əgər-onda» qaydasını və yazılıĢ 
qaydasını. Verilənlərin yeniləĢdirilməsi vasitələri, məsələn, ĠNTEGRĠTY proqramı

---

540 
aĢkarlanan Ģablonlardan və qaydalardan təmizləyiçi cevrilmələrin təyini və yerinə 
yetirilməsi ücün istifadə edir. 
Xüsusi təmizləmə vasitələri 
adətən konkret sahələrlə əməliyyat aparmaq 
(əsasən adlarla və ünvanlarla) və təkrarlanmaları aradan aldırmaq ücün istifadə 
edilir. Cevrilmələr ya qaydalar kitabxanası formasında əvvəlçədən, ya da istifadəci 
tərəfindən interaktiv rejimdə aparılır. Verilənlərin cevrilməsi 
sxemin 
uyğunlaĢdırılması 
vasitələri ilə avtomatik aparıla bilər. Adların və ünvanların 
təmizlənməsi ücün bir sıra kommersiya instrumentləri mövçuddur, məsələn, 
ĠDÇENTRĠÇ, PUREĠNTTEGRATE, QUĠÇKADDRESS, REUNĠON, 
TRĠLLĠUM və s. Təkrarlanmaların aradan qaldırılması ücün DATAÇLEANSER,
MATÇHĠT, MASTERMERGE və s. instrumentlərindən istifadə edilir. Onlar 
adətən tələb edirlər ki, verilənlər mənbələri artıq təmizlənmiĢ və uyğunlaĢdırmağa 
hazır olsunlar. 
ETL instrumental vasitələri 
(Extraçttion, Tranformation, Loading (Cıxarılma, 
Cevrilmə, Yüklənmə)) verilənlərin cevrilməsi və təmizlənməsi texnoloji prosesinin 
əsas hissəsini yerinə yetirirlər. ETL vasitələrinin catıĢmazlığı ondan ibarətdir ki, 
metaverilənlər ücün özlərinin xüsusi formatlarından istifadə etdiklərindən, digər 
təmizləmə vasitələri ilə qarĢılıqlı əlaqələr yaratmaq və onlarla birgə istifadə 
olunmaları mümkün olmur. 
Bir sıra kommersiya vasitələri verilənlər anbarları ücün kompleks səviyyədə 
ETL prosesini təmin edirlər, məsələn, ÇOPYMANAGER, DATASTAGE, 
EXTRAÇT, 
POWERMART, 
DEÇĠSĠONBASE, 
METASUĠTE, 
WAREHOUSEADMĠNSTRATOR və s. Verilənlər mənbələri və verilənlər anbarı 
üzrə bütün metaverilənlərin həmahəng idarə olunması ücün onlar VBĠS əsasında 
yaradılmıĢ repozitorilərdən istifadə edirlər. Operativ verilənlər mənbələrindən 
verilənlər və sxemlər həm sistemin öz faylı və DMBS Ģlüzü vasitəsilə, həm də 
ODBÇ və EDA standart interfeyslər vasitəsilə cıxarılır. Verilənlərin cevrilməsi 
sadə qrafik interfeys vasitəsilə təyin olunur.