Reaktiv quvvatni kompensatsiyalash

Reaktiv quvvatni kompensatsiyalash.

Reja

1. 
   Reaktiv quvvatni sun`iy kompensatsiya qilish yo`llari.
   
2. 
   Kondensator batareyalari yordamida reaktiv quvvatni kompensatsiyalash.
   
3. 
   Sinxron mashinalar yordamida reaktiv quvvatni kompensatsiyalash.
   

Quvvat koeffisiyentini sun’iy yo`llar bilan kompensasiya qilish kondensatorlar, sinxron motorlar, kompensatorlar, ko`ndalang filtrlar va yarim o`tkazgichli statik reaktiv energiya manbalari tomonidan amalga oshiriladi.

Kondensatorlarni asinxron motorlar yaqiniga o`rnatish tavsiya etilib, ular reaktiv quvvat generatori vazifasini bajaradi. 2.7, a – rasmda asinxron motor bir fazasining ekvivalent elektr sxyemasi keltirilgan. 2.7, b – rasmda shu ekvivalent elektr sxyema uchun qurilgan vektor diagrammada yuklanish

tokining induktiv tashkil etuvchisi
_I₁
ning kondensator batareyalari hosil

qilgan sig`im toki
_I_C
bilan kompensasiya qilinishi ko’rsatilgan. Vektor

diagrammadan ko`rinib turibdiki, kondensator batareyasi ulangandan so`ng

burchak ^ ning qiymati kamayadi ( ^₂
 _1),
cos
esa oshadi.

Ko`pgina hollarda reaktiv quvvatni to`liq kompensasiya qilishning hojati bo`lmaydi, chunki cos <sup></sup> = 0,95 bo`lishi yetarli bo`lib, kichik
qiymatdagi reaktiv tok hosil qilinishi amalda qo`shimcha quvvat isrofini yuzaga keltirmaydi. cos ^ = 1,0 ga erishish uchun odatda qo`shimcha
kondensatorlar batareyasini ulashga to`g`ri keladi va bu ko`pincha iqtisodiy jihatdan o`zini oqlamaydi. Reaktiv quvvatli kompyensasiya qilishda zarur bo`ladigan kondensatorlarning sig`imini hisoblash quyidagi formula bilan amalga oshiriladi:

С  ^Р
U ²
(tg₁
 tg ₂ ),

Bu yerda
  I_aU 
elektr iste’molchining aktiv quvvati,
  2f 

burchak chastota,
^{U } tarmoq kuchlanishi,
₁,₂ 
reaktiv quvvatni

kompyensasiya qilishdan oldin va keyin tok vektori ^I bilan tarmoq
kuchlanishi U orasidagi burchaklar.
Kondyensator batareyalarining quvvati quyidagi formula bilan aniqlanadi:
Q  (tg₁  tg₂ ).

_U

1. 
   b)
   

1. 
   – rasm. Asinxron motor fazasining ekvivalyent almashtirish sxemasi (a) va vektor diagrammasi (b)
   

Har bir alohida iste’molchi uchun o’zining hisoblangan 1 – reaktiv quvvat kompensasiyalovchi qurilmalarning o’rnatilishi (25 – rasm) elektr energiya bilan ta’minlovchi tarmoqlarni ortiqcha reaktiv quvvat yuklanishidan xalos qiladi va maksimal iqtisodiy samara beradi.

Bir necha iste’molchilar guruhi uchun hisoblangan kondensatorlar batareyalarining o`rnatilishi ushbu kondensatorlardan unumli foydalanishga olib keladi.
Markazlashtirilgan kompensasiyalash transformator nimstansiyaning ikkilamchi chulg`ami kuchlanishi shinalariga kondensator batareyalarini (3) ulash bilan amalga oshiriladi, bu bilan transformatorlar va ta’minlovchi liniyalardagi reaktiv quvvat yuklanishidan xalos qilinadi. Biroq nimstansiyaning ikkilamchi kuchlanishlari reaktiv quvvat yuklanishidan xalos bo`lmaydi. Xuddi shuningdek nimstansiyaning birlamchi kuchlanishi tomoniga ulangan kondensatorlar batareyasi va tashqi elektr tarmoqni reaktiv quvvat yuklanishidan xalos qilgan holda, ikkilamchi kuchlanish tomonida va unga ulangan iste’molchilardagi bu yuklanishlardan xalos etmaydi.
Boshqariluvchi kondensator batareyalarini qo’llashdan maqsad faqat reaktiv quvvatni kompensasiyalashdan iborat bo`lmay, balki maksimal va minimal yuklanishlar vaqtida tarmoqdan uzatilayotgan kuchlanishning o`rnatilgan qiymatini o`zgartirmasdan ushlab turish uchun ham xizmat qiladi.

_U
^ICK

2. 
   v)
   

2. 
   – rasm. Iste’molchi va sinxron kompensatorlarning ulanish sxemasi (a), kompyensasiyagacha (b) va kompensasiyadan so`ngi (v) vektor diagrammalari
   

Salt yurish rejimida ishlayotgan sinxron motordan reaktiv quvvatni kompensasiyalovchi qurilma sifatida foydalanish mumkin. 2.9, a – rasmda sinxron kompensatorning ulanish sxemasi, 2.9 ,6, v – rasmlarda uning vektor diagrammasi keltirilgan. Iste’molchi I ni tarmoq kuchlanishi U ga

ulash natijasida I₂ tok paydo bo`ladi va bu tok U dan ^₂
burchakka orqada

qoladi. Iste’molchi I ga kompensatorni ulash natijasida, o`ta qo`zg`atish rejimining tashkil etilishi natijasida I<sub>sk</sub> tok yuzaga keladi va bu tok U dan 90 gradus burchakka oldinga o`tgan bo`ladi. Tarmoqdagi jamlovchi tok I <sub>2</sub> =
I<sub>i</sub> + I<sub>sk</sub> bo`ladi. Bunda sos ^ qiymati oshadi va I₂ kamaadi. Bu esa sinxron
kompensatorlarning ulanishi xuddi kondensatorlar batareyasini ulash kabi bir funksiyani bajarayotganini ko`rsatadi. Kompensatorlarning afzalligi shundan iboratki reaktiv tokni silliq rostlash imkonini beradi.