Развитие идеи гражданского общества в истории социально-философской мысли

Уч босқичли Гегел таълимоти

ОИЛА
Фуқаролик жамияти
унинг фикрича, ижтимоийлик хусусиятига асосланувчи фуқаролик жамияти, оиланинг ахлоқий ва давлатнинг оммавий ҳаётидан мутлақо фарқланади
ДАВЛАТ

Иммануил Кант (1724–1804)

• фуқаролик жамиятини бутун инсоният уйи
• ҳар бир инсон ҳатти-ҳаракати олий ахлоқий қонун – қатъий императив билан белгиланади
• фуқаролик жамияти мавжуд қонунлар доирасида ҳеч ким томонидан чекланмайдиган интилиш, тамойилларининг эркинлик билан уйғунлиги, бошқача айтганда, фуқароларга мос бўлган жамиятдир

ТУРКИСТОН МАЪРИФАТПАРВАРЛАРИ
Фуқаролик жамияти демократик нормалари ва қадриятлари замонавий ижтимоий-фалсафий тафаккурда ҳам тахлил қилинган. Замонавийроқ кўринишда демократия ғоялари Туркистонда маърифатпарвар жадидлар фаолиятида кузатилади. Европада бўлгани каби Туркистонда ҳам ўрта асрлар феодал муносабатлари, догма ва анъаналарга қарши бўлган маърифатпарвар ғоявий оқим сифатида характерланади. У прогрессив кучларнинг мамлакатни феодал турғунлик давридан олиб чиқишга ҳаракат қилган ва курашганларини акс эттиради. Жадидлар таълим тизимини ислоҳ этишни талаб қилиб, дунёвий фанлар фаолроқ ўқитиладиган янги усулдаги мактабларни очган, уларда аниқ, табиий-илмий, иқтисодий фанлар ўқитилган.
(М.Бехбудий, А.Фитрат, А.Қодирий, Чўлпон, Мунаввар Кори ва бошқа кўплаб маърифатпарварларнинг фаолияти билан боғлиқдир.

4-давр: Фуқаролик жамияти ғоясининг эволюцион даври 20–90-йй XX аср.

Формацион ёндошув Фуқаролик жамияти Фтабиий тарихий жараён сифатида кўриб келинган ва мазкур жараёнда муайян ижтимоий – иқтисодий формациялар бир-бирини алмаштиради. ва кенг (яъни жамиятнинг шакли сифатида) ва тор (яъни иқтисодий ва сиёсий муносабатлар ўртасидаги шаклланадиган муайян ижтимоий ташкилотлар мажмуаси сифатида) маъноларда тушунилади.

Цивилизацион ёндошув Фуқаролик жамиятини цивилизация тарраққиёти контекстида кўриб чиқади. Унинг назарий асосларини О.Шпенглер, А.Тойнби ва П.Сорокин асрарларида яратилган. Уларга қараганда, фуқаролик жамияти бошқа ижтимоий шакллардан аввало юксак цивилизация даражаси билан ажралиб туради. Унинг асосий меъзони сифатида эса инсогн, унинг эркинлиги, ривожланиш ва ижодийлик имкониятлари, шунингдек бошқа инсонлар билан тинчлик в тотувликда яшаш қобилиятлари тан олинади