Rawajlandiriw ministrligi

2.1. Cifrlı integral sxemalar haqqında túsinik.

Integral mikrosxema (IMS) - bul óz-ara baylanısqan bir neshe tranzistorlar, diodlar, kondensatorlar. Rezistorlar jıyındısı esaplanadı hám ol birden-bir texnologiyalıq siklda tayarlanıp (yaǵniy bir waqıtta ), elektr signalların ózgertiwde málim funksiyalardı atqaradı.

IMS penen quramına kirgen komponentler odan ǵárezsiz ajıratıp alınıwı hám ǵárezsiz buyım retinde isletiliwi múmkin emes. Olar integral elementler dep ataladı. Olardan ayrıqsha bolıp esaplanıw olarǵa konstruktiv maslastırılǵan detal hám apparatlar diskret komponentler dep ataladı. Olar tiykarında dúzilgen bloklar bolsa diskret sxemalar dep ataladı.

Joqarı puhtalik hám sapa, ıqshamlıq, jeńillik, arzanlıq integral mikrosxemaların xalıq xojalıǵın barlıq tarawlarında keń qollanılıwǵa sebep bolıp atır. Zamanagóy mikroelektrotexnika tiykarın yarım ótkizgishli integral mikrosxemalar qurap atır. Zamanagóy yarım ótkizgishli IMS penenkristtallarınıń ólshemleri 1,5 x 1,5 den 6 x 6 mm ge shekem.

Kristall maydanı qansha úlken bolsa oǵan sonsha kóp elementli integral mikrosxemanı jaylastırıw múmkin boladı. Integral mikrosxemalarında tranzistorlardı málim jalǵanıwlar tiykarında rezistor hám kondensator payda etiw múmkin.

Yarım ótkizgishli IMS lardıń qásiyeti sonnan ibarat olardı elementleri arasında induktivlik katushkası joq, sebebi sol payıtqa deyin qattı denelerde elektromagnit indukciyasına ekvivalent bolǵan fizikalıq qubılıs alıw múmkinshiligi bolmaǵan.

Úlken integral mikrosxema - dep kóp sanlı bir túrli yacheykalardan quralǵan kóp ólshemli yarım ótkezgishli apparatqa aytıladı. Ol quramalı funkcional sxemaǵa birlesken boladı.

Házirgi kúnde islep shıǵarap atırǵan úlken integral mikrosxemalar (KIMS) 10 mıń hám odan artıq logika elementlerinen dúziledi.

Barlıq KIMS penenlar úsh klasqa bólinedi.

1) esaplaǵıshlar, rezistorlar, jıynaǵıshlar, arifmetik-logika apparatları tipindegi funkcional bloklar :

2) xotiras apparatları (XA):

3) mikroprosessorlar (MP).

Dáslepki KIMS penenlar MDP (metall dielektrik poluprovodnikler) struktura tiykarında qurılǵan. Házirgi kúnde KIMS element bazasına bipolyar strukturalar da kiredi.

Elektron hám yarım ótkezgishli apparatlardı proektlestiriwdi ulıwma jaǵdayları. Tuwrı elektron hám yarım ótkizgishli apparatlardı strukturalıq hám prinspial elektr sxemaları olardı islew prinspların analiz etiwge úyretedi. Biraq bul elektr sxemalar elektrik hám yarım ótkizgishli apparatlardı konstruksiyasın belgiley almaydı, bálki olardı dúziw ushın tiykar bola aladı. Bunday apparatlardı proektlestiriwdi tiykarǵı prinspları haqqında túsinikler olardı óndiriste ǵana emes. Bálki olardan paydalanıw ushın da kerek boladı. Elektron hám yarım ótkezgishli apparatlardı elementleri aktiv hám passiv bólinedi.

Aktiv elementlerge tómendegiler kiredi: yarım ótkezgishli hám elektrovakuum ásbaplar.

Passiv elementlerge bolsa : rezistorlar, kondensatorlar, transformatorlar, induktivlik katushkaları, rele, jalǵawshılar, indikatorlar, sım hám kabellar. Apparat elementleri optimal jaǵdayda jaylastırılıwı hám bekkemleniwi kerek, bir birleri menen prinspial sxema tiykarında jalǵanıwı kerek.

Zamanagóy elektron hám yarım ótkizgishli apparatlardı kópshilik bólegi baspa platalarǵa jaylastırılǵan. Bunday platalar dielektrik tiykar esaplanıp tesikleri ámeldegi hám sızılmalar kórsetilgen. 0,3 - 1,5 mm diametrde payda etilgen tesikler aspa elementler (integral sxemalar, tranzistorlar, rezistorlar, kondensatorlar ) ni jaylastırıw, baspa platanı bekkemlew hám de teris jaǵında jaylastırılǵan elementlerdi jalǵaw ushın isletiledi. Tesik diywalları metallastırıladi. Aspa elementlerdi ushları tesiklerde qalaylanadı, sebebi olarǵa basım sımlar kelgen. Sonday etip baspa uzel (túyin) payda etiledi. Baspa platalardı maydanın kemeytiw ushın ko'p qatlamlı platalar (KQP) qollanıladı, olar almasıwshı dielektrik qatlamlardan dúzilgen boladı. KQP qatlamlarda baspa sımlardı bólistiriliwi baspa platalardı ólshemlerin keskin kemeytiwge alıp keledi, bul zat kóp shıǵıwlarǵa iye bolǵan mikrosxemalardan paydalanıladı.

Elektron hám yarım ótkezgishli apparatlar (EYAK) ni proektlestiriw hám isletiwde agregatlastırıwdı qollaw úlken payda beredi. Agregatlastırıw - óz-ara almastırılatuǵın uzel hám bloklardan dúzilgen apparatlardı konpanovkalaw usılı bolıp tabıladı.

Agregatlasqan komplekslerdi dúziwde oǵan kirgen barlıq uzel hám bloklardı tolıq elektrik hám konstruktiv almasınıwı názerde tutıladı. Tiykarǵı tipoviy bloklar hám subbloklar unifikasiyalastırılǵan, bul jaǵday jańa apparaturalardı islep shıǵıw hám óndiriske nátiyjeni ámelde qollanıw waqtın keskin qısqartıradı. Agregatlı komplekslerge standart ólshemlerge iye bolǵan konstruktiv elementler jıynaması kiredi.

Agregatli kompleksler nomentklaturasi sonday dúziledi, salıstırǵanda az bloklar jıyındısın málim sanında túrli quramalılıqqa wazıypaǵa iye bolǵan apparat hám sistemalar kóriw múmkin bolsın. Agregat kompleksine mısal etip jemirilmeytuǵın nazarat apparatı kompleksin alıw múmkin. Onı quramına mashina, belgilengen chastota generatorı, analog-diskret ózgertirgish hám bir kanallı ózi jazar rezistorlar subbloklari hám de bazi bir basqa bloklar kiredi.

Elektron hám yarım ótkizgishli apparatlardı konstruktiv atqarılıwı júdá túrli-túrli hám olardı wazıypalardı isletiliw tarawı menen anıqlanadı. Máselen stacionar shárayatlarda islew ushın mólsherlengen elektron apparaturanı samalyot bortına yamasa kosmik kemede isletiletuǵın apparaturadan ayırmashılıǵı úlken.

Juwmaq etip sonı aytıw múmkin: házirgi kúnde elektron, yarım ótkizgishli hám de elektromagnitler tiykarında túrli apparatlar, avtomatlastırılǵan sanaat robotlari hám manipulyatorlar dúzilip atır. Olar járdeminde texnologik processlerdi basqarıw, qadaǵalaw hám informaciya sistemaları rawajlanıp atır.