Ravhan hamdamovich ayupov raqamli iqtisodiyot va elektron tijoratda yangi texnologiyalar o’quv qo’llanma

Samsung, Sony, Microsoft 
va boshqalar. 
Hozirgi davrda bitta virtual voqe’lik loyihasini amalga oshirish narxi 1-10 million 
rubl atrofida bo’lishi tahmin qilinadi. 
IDC
kompaniyasining baholoviga ko’ra, 
AR 
va 
VR
bozorining umumiy hajmi 2020 yilga kelib$162 milliard dollar bo’lishi 
mumkin ekan. Kelajakdagi eng perspektiv texnologiyalar sirasiga esa aralash 
voqe’lik texnologiyalarini yoki gibrid voqe’lik texnologiyalarini kiritishimiz 
mumkin.
3D-printerlar
ham 
Industriya 4.0
ning ajralmas tarkibiy qismi hisoblanadi. 
Bu texnologiyani amaliyotda „
additiv texnologiyalar
“ deb ham yuritiladi, 3D-
pechatning ishlab chiqarishda ishlatilishi esa „
additive manufacturing
“ (
AM
) deb 
nomlangan. Ushbu usulning boshqalaridan farqi shundaki, kerakli mahsulot uni 
qavatma-qavat turli materiallarni (
metallni, plastikni, gipsni, kompozir 
materiallarning kukunlarini
) ishlatgan holda ko’p marotabalab chop qilinib hosil 
qilinadi. Bunday ko’p qavatli pechat usuli istalgan murakkablikdagi detallarni 
svarkasiz, ulovlarsiz va butlovchi qismlarsiz tezkorlik bilan yaratish (
yasash
) 
imkonini beradi. 
3D
-texnologiya aviatsiyada, avtomobilsozlikda, meditsinada, 

---

502 
stomatologiyda, maishiy sohada, mahsus qurilmalar yasashda va boshqa 
yo’nalishlarda murakkab detallarni tez va arzon yaratishda ishlatilishi mumkin. 
3D-printerlar yangi mexanizmlarning prototiplarini yaratishda va tayyor 
mexanizmlarning modellarini yasashda hamda ularni real sharoitlarda tekshirib 
ko’rishda ham ishlatilishi mumkin. Additiv texnologiyalarning boshqa 
afzalliklariga ishlab chiqarish tsiklining kamayishini, transport harajatlarining 
pasayishini, zakaz uchun mahsulotning kichik-kichik partiyalarini chiqara olishni 
ham ko’rsatish mumkin. Kelajakda 
3D
-printerlar ishlab chiqarish modelini 
o’zgartirib, ishlab chiqaruvchilar va iste’molchilarni bir-birlariga yaqinlashtirish 
uchun ham hizmat qilishi mumkin. Bu ayniqsa seriyali ishlab chiqarish va kichik