Ravhan hamdamovich ayupov raqamli iqtisodiyot va elektron tijoratda yangi texnologiyalar o’quv qo’llanma

GPS
yoki 
Glonass
dan foydalanish imkoniyatlari, qishloq xo’jalik jarayonlarini 
raqamli usulda monitoring qilish va baholash, qishloq xo’jalik mahsulotlaridagi 
kasalliklar va zararkunandalarga qarshi kurashni tashkil qilish masalalari ham 
imkoniyat darajasida ko’rib chiqilgan. Uchuvchisiz apparatlar yordamida qishloq 
xo’jalik ekinlarini masofaviy usulda tashxis qilish imkoniyalatlari ham yangi 
trendlar sifatida ko’rib chiqilgan. Maqola so’ngida yuqorida aytilganlardan kelib 
chiqqan holda mamlakat qishloq xo’jaligi samaradorligini oshirish maqsadida 
agrosanoatni raqamli transformatsiya qilishdagi eng birinchi navbatdagi masalalar 
aniqlab chiqilgan. Shu jumladan, qishloq xo’jalik mahsulotlarini yetishtirish, 
saqlash, joylash, savdo tarmoqlariga yetkasib berish, o’simliklarning xolati 
haqidagi ma’lumotlarni yig’ish va ularni qayta ishlash, o’simliklar rivojlanishi 
uchun optimal sharoitlar yaratish uchun xizmat qiladigan dasturiy-texnik vositalar, 
texnologiyalar va universal modullar yaratish masalalari ham ko’rib chiqilgan.
Endi aqlli qishloq xo’jaligi nima ekanligini tushuntirib o’tishimiz mumkin: Aqlli 
qishloq xo’jaligi qandaydir turlardagi kompleks intellectual tizim (masalan, sun’iy 
intellekt (
AI
), virtual voqe’lik (
VR
) yoki to’ldirilgan reallik (
AR
), 
IoT
–buyumlar 
interneti, neyron tarmoqlar va boshqalar) bo’lib, u avtomatlashtirilgan rejimda 

---

481 
biror bir xududning tuprog’i xolati, yer usti va osti xolati, suv resurslari, xovoning 
holati kabi ma’lumotlarni avtomatik ravishda yig’adi, tahlil qiladi, qayta ishladi, 
yangilaydi, modellashtiradi va bular asosida optimal yechimlar topib beradi (buni 
adaptiv-landshaft yechimlar deb ham ataladi). Bu optimal yechimlar sirasiga 
qishloq xo’jalik ekinlarini joylashtirishni, turli xildagi o’simliklar uchun kerakli 
bo’lgan maydonlarni ajratishni, almashlab ekishni tartibga solishni, ekinlarga 
ishlov berish agrotexnologiyalarini, yer maydonlarini va ularning xolatini 
avtomatik ravishda baholashni, kadastr baholov va monitoringni, qishloq xo’jalik 
ekinlarining xolatini nazorat qilishni va baholashni, yer resurslaridan foydalanish 
samaradorlinini aniqlashni, agrotexnologiyalarning atrof muhitga va ishchi-
xizmatchilarga ta’sirini kiritish mumkin. Qishloq xo’jaligida raqamli 
texnologiyalardan foydalanish jarayonini quyidagi soddalashtirilgan chizma 
vositasida tasvirlashimiz mumkin:

---

482 
Yuqoridagilardankelibchiqqanholda, 
O’zbekistonRespublikasidavajahonmiqyosidaraqamliiqtisodiyotnirivojlantirishning
uchasosiybosqichiniajratibko’rsatishimizmumkin:
1.
Pilottexnologiyalarbosqichi
– 
qishloqxo’jaliidageopozitsiyalanishtexnologiyalarinitadbiqetaboshlash, 
qishloqxo’jalikekinmaydonlarningmonitoringiniraqamlitexnologiyalarvositasid
akengmiqyosdayo’lgaqo’yish, 

---

483 
qishloqxo’jaliktexnikasiningxolatiniavtomatlashtirilganusullardakuzatishniama
lgaoshirish; 
2.
Agrotexnologiyabozoriningto’yinishi
– 
hozirgidavrdajahonmiqyosidaraqamlitexnologiyalarningvabusohabo’yichatarm
oqstandartlariningsoniko’payib, 
kritikhajmgayetibqoldi. 
Qishloqxo’jalikmashinavauskunalariningbarchayirikishlabchiqaruvchilario’zm
ashinavauskunalariningishlatilishinioptimallashtiradiganyechimlarvadasturlarta
klifqilaboshladilar. Ekinlar va yerlarga aniq ishlov berish bo\yicha bir qanvha 
yechimlar mavjud. Mamlakatimizdagi qishloq xo’jaligi bo’yicha mutaxassislar 
ushbu barcha texnika va texnologoyalarni o’zlashtirib olishlari va bu 
yo’nalishdagi bir qancha muhim masalalarni hal qilishlari lozim, shu jumladan, 
geoma’lumotlarni hosildorlikni bashoratlash uchun ishlatish, qishloq ho’jaligi 
ishlarini 
optimallashtirish, 
suv 
va 
mineral 
o’g’itlar 
ta’minotini 
avtomatlashtirish, qishloq ho’galik mahsulotlarini uzoq muddat buzilmasdan 
saqlanishini yo’lga qo’yish, logistikani boshqarish, mahsulotlar yetkasib 
beradigan avtotransport parkining ishini boshqari va boshqa ko’pgina 
masalalar. Agrotexnologiyalarning yangi avlodi sifatida dunyo yuzini 
ko’rayotgan blokcheyn texnologiyalar va buyomlar internetini ham 
rivojlantirish qishloq xo’jaligini modernizatsiya qilishda katta ahamiyatga ega 
bo’lishi mumkin; 
3.
Kelajak agrotexnologiyalarning eng asosiy trendlarida biri 
– 
integratsiyadir
. 
Chunki, qishloq xo’jaligini raqamlashtirish yo’nalishida yagona standartlar va 
original yechimlar taklif qiladigan, raqamli agrotexnologiyalar sohasidagi ilmiy 
yutuqlarni birlashtira oladigan, tanlov masalasini ijobiy hal qiladigan va 
mavjud risklarni kamaytira oladigan kompaniyalar bu sohada liderlar bo’lib 
qoladi. Innovatsiyalarni ishlab chiqarishga tadbiq qilish bo’yicha eng taniqli 
kompaniyalardan biri