Ravhan hamdamovich ayupov raqamli iqtisodiyot va elektron tijoratda yangi texnologiyalar o’quv qo’llanma

IT-
infratuzilmasisiz bu ishlarni amalga oshirish ancha qiyin bo’ladi. Bunda bir qancha 
uskunalardan foydalanish talab etiladi, shu jumladan, 
wi-fi
-analitika, ibeacon, 
chakana savdo punktida mijozning chexrasini tanigan xolda uning barcha 
harakatlarini tanib olish va fiksatsiya qilish, onlaynning barcha imkoniyalaridan 
foydalangan xolda ishlay oladigan mobil kassa, magazinlarning reklama 
imkoniyalaridan foydalana olish, talabni bashorat qilish maqsadida sun’iy 
intellektdan foydalna olish va boshqalar. Internet savdo maydonlaridan foydalanish 
tufayli, iste’molchilar tovarlar va xizmatlar harid qilish uchun oldin orzu ham qilib 
bo’lmaydigan 
imkoniyatlarga 
ega 
bo’ladilar. 
Masalan, 
smartfondan 
foydalanishning o’zigina hisobsiz va unikal savdo takliflari bilan tanishishga 
yordam beradi. Web-saytlar, mobil ilovalar, ijtimoiy saytlardan to radio, 
televidenie hamda qog’oz kitoblargacha bo’lgan turli-tuman marketing kanallari 
elektron savdoga o’zlarining bir aniq auditoriyasini va mijozlarini jalb qiladilar. 
Shuning uchun ham, turli ommaviy axborot vositalaridagi turli kompaniyalar 
barcha iste’molchilar bilan samarador muloqot qilish uchun birgalikda ishlashlari 
kerak bo’ladi. 
RJMetrics
ning izlanishlari shuni ko’ratdiki, o’z rivojlanishiga faol 
investitsiya qiluvchi elektron tijorat kompaniyalari o’z yangi mijozlarini oddiy 

---

423 
kompaniyalarga nizbatan 3,5 barobar tezroq topadilar. Lekin kelajak mul’tikanal 
turidagi elektron savdoda ekanligi ko’pchilik uchun katta sir emas. 
Javelin 
Strategy
kompaniyasining bashoratiga ko’ra, hajmi 2016 yilda $161 milliard dollar 
bo’lgan mobil sotuvlar hajmi 2020 yilga kelib $319 milliard dollarga yetar ekan. 
Tovarlarni mul’tikanal usulida reklama qilish kim, qachonvanegauyoki bu tovarni 
sotib olishini tahlil qilishning fani va amaliyotidir. Ammo mul’tikanalli usulda 
savdo qilish zahiralarni boshqaruv tizimini to’g’ri sozlash va uni qo’llab-quvvatlab 
turishsiz mumkin bo’lmaydi. Agar siz kelajak elektron savdosida muvaffaqiyatga 
erishishni orzu qilsangiz, o’z imternet-magaziningiz infratuzilmasini shunday 
tuzishingiz kerakki, bu tizim ko’p kanalli savdoni boshqarish va rivojlantirish 
imkoniyatiga ega bo’lsin, qo’ldan ma’lumot kiritish esa iloji boricha minimal 
miqdorda bo’lsin. 2016 yilda shu yo’nalishda bo’lib o’tgan konferentsiyada
(
https://events.yandex.ru/lib/talks/3480/
) qurilish materiallari savdosi bo’yicha 
ko’p kanalli elektron savdo maydoni tuzish va uni rivojlantirish masalalari ko’rib 
chiqlgan. Shunday usulda ishlaydigan