Ravhan hamdamovich ayupov raqamli iqtisodiyot va elektron tijoratda yangi texnologiyalar o’quv qo’llanma

Alibaba 
Group, Facebook, Google
kabilarni kiritishimiz mumkin. Masalan, 
Alibaba 
Group
o’z qidiruv tizimiga, ijtimoiy saytiga, to’lov tizimiga, auktsioniga va 

---

402 
boshqa servislariga ega. Bozor ma’lumotlarini yig’ish va tahlil qilishga 
mo’ljallangan 
wordstat.yandex.ru, Google AdWords adwords.google.com
kabi 
yangi elektron servislarning paydo bo’lishi biznesga bozorlardagi talabni tezkor 
o’rganish imkoniyatlarini taqdim qildi. Bunday usullarning nomi 
kalit so’zlr 
statitikasi 
degan nom oldi. Masalan, ommabop komp’yuter o’yini Angry Birds ni 
har kuni bir millionga yaqin odan yuklab olgan ekan. Soha ekspertlarining 
fikrlaricha, agarda 3000 ta atrofida qidiruv talabi bo’lgan taqdirda bu mahsulot 
yoki hizmatga talab bor degan fikrga kelish mumkin. Elektron biznes talabni 
aniqlashning qidiruv talabi usulidan tashqari, bozorning emotsionalliligini 
baholash usulidan ham foydalanadi. Bu baholov usuli vositasida ijtimoiy mediya, 
chatlar va forumlarda ushbu mahsulot yoki xizmatning muxokamasida potentsial 
mijozlarning faolligini aniqlanadi. Bozor ma’lum qismining emotsionalligi undagi 
insonlarning ushbu mahsulot yoki xizmatga qanday fikr bildirishlari, ularning bu 
jarayondagi faolligi va bu narsa ularga qanchalik kerakligidir.
Elektron savdo maydonlarini tashkil qilish modellarining esa quyidagi bir 
qancha asosiy turlari mavjuddir: 

Onlayn katalog
(
on-line catalog
) –savdo maydoni shunday tashkil 
qilinadiki, bunda iste’molchilar turli xildagi ishlab chiqaruvchilar va 
sotuvchilarning tovarlari va hizmatlari haqida bir qancha ko’rsatgichlar 
bo’yicha ma’lumot olish imkoniyatiga ega bo‘ladilar; 

Virtual moll
(
cybermall, e-mall
) – bu onlayn katalogning bir turi bo’lib, 
unda bir internet adresda va bitta portalda bir qancha alohida kompaniyalar 
haqida ma‘lumotlar to’plangan bo’ladi. Bitta elektron savdo maydonida bir 
qancha magazinlardan haridlar qilish mumkin bo’ladi. Bu xolda yagona 
savdo qoidalari, yagona korzina va yagona to’lov tizimi o’rnatilgan bo’ladi; 
