Ravhan hamdamovich ayupov raqamli iqtisodiyot va elektron tijoratda yangi texnologiyalar o’quv qo’llanma

Kichik biznesda raqamli innovatsion faoliyatining
asosiy sub’ektlari 
Raqamli innovatsion faoliyat sub’ektlari sifatida yangilklar yaratadigan va 
ularning sinov nushalarini yangi raqamli mahsulot sifatida ishlab chiqaradigan 
korxonalar, tashkilotlar yoki alohida shaxslar tushuniladi. Sub’ektlar sifatida 
bulardan tashqari raqamli innovatsion jarayonga moliyaviy, information, 
marketing, patent-litsenziya, lizing, frentsayzing, sotuv va boshqa hizmatlar 
ko’rsatadigan huquqiy va jismoniy shaxslarni ham qo’shishimiz mumkin. Yanada 
aniqroq qilib aytganda, raqamli innovatsion faoliyat sub’ektlari quyidagilardir:
 

Raqamli 
innovatsionfaoliyatningvainnovatsionhizmatningalohidako’rinishlaribo’lganilmi
y-ishlabchiqarishtashkilotlarivatexnopolislar, 
texnoparklar, 
innovatsionmarkazlar, 
innovatsion-
investitsionvabiznesmarkazlarko’rinishidagituzilmalar; 

Raqamli 
mahsulot 
yaratadigan 
ilmiyvailmiy-tekshirishtashkilotlari 
(
akademikvatarmoqilmiyinstitutlari, konstruktorlikbyurolari, laboratoriyalar, 
tajribamaydonlari, oilyta’limmuassasalari
); 

Raqamli mahsulot hosil qiladigan yirik va o’rtacha kattalikdagi korxona va 
tashkilotlar; 

Raqamli mahsulotlar yaratadigan kichik investitsion tashkilotlar va firmalar; 

Raqamli iqtisodiyot muammolari bilan shug’ullanadigsn innovatsion, ilmiy-
tekshiruv va ishlab chiqarish yo’nalishidagi tashkilotlarning hizmatchilari; 

---

168 

Raqamli iqtisodiyot sohasida yuksak iqtidorga ega bo’lgan olim, ixtirochi, 
dasturchi va malakali mutaxassislar. 
Huquqiy nuqtai-nazardan, raqamli innovatsion tadbrirkorlik faoliyati sub’ektlari 
deb, ilmiy-texnik yo’nalishlarda huquqiy shaxs hosil qilmasdan tadbirkorlik 
qilaoytgan shaxslar (
ya’ni individual tadbirkorlar
) ham tushunilib, ular bu faoliyat 
turi bilan shug’ullanish uchun guvohnomalar olgan bo’lishlari lozim. Raqamli 
innovatsion tadbirkorlik faoliyatining bunday sub’ektlariga iqtisodiyotning turli 
sohalarida yangiliklar yaratib, ularni amaliyotga tadbiq etadigan ixtirochilarni, 
konstruktorlarni, ratsionalizatorlarni, komp’yuter dasturchilarini, frilanserlarni, 
dizaynerlarni (
shu jumladan, web-dizaynerlarni
), arxitektorlarni, texnologlarni va 
boshqa ijodiy soha sub’ektlarini kiritish mumkin. Raqamli innovatsion faoliyatning 
yetakchi sub’ektlariga esa innovatsion g’oyalarni konkret loyihalarga 
aylantiradigan va buning natijasida foyda ko’rinishidagi moliyaviy natija oladigan 
tijoriy tashkilotlarni kiritish mumkin. Shuning uchun raqamli innovatsion 
tadbirkorlik faoliyatining sub’ektlariga mulk ko’rinishidan qat’iy nazar, ilmiy-
tekshirish va loyiha-konstruktorlik tashkilotlari, iqtisodiyotning turli sohalaridagi 
korxona va tashkilotlar hamda oliy o’quv yurtlari ham kiradi. Raqamli innovatsion 
faoliyatga hizmat ko’rsatuvchi sub’ektlarni esa alohida guruhga ajratish mumkin. 
Xuddi shular raqamliinnovatsion infratuzilmaning elementlari hisoblanadi. 
Raqamli innovatsion faoliyat sub’ektlari o’zlarining xududiy ko’rsatgichlariga 
ko’ra, asosiy funktsiyalariga ko’ra, tashkiliy elementlariga ko’ra, innovatsion 
jarayonning tugallanganligiga ko’ra va bilimlar yaratish jarayoniga ko’ra 
farqlanishlari mumkin. Yuqori darajada ilmiy bilimlar talab qiladigan va murakkab 
innovatsion g’oyalarning amalga oshirilish jarayonida quyidagi turdagi tadbirkorlik 
tashkilotlari birlashmalari muhim ahamiyat kasb etadi: konsortsiumlar, kontsernlar, 
holding-kompaniyalar, moliya-ishlab chiqarish guruhlari, assotsiatsiyalar va 
huquqiy shaxslar birlashlamalari. Bunday birlashmalar ichida asosiy ahamiyatni 
yirik raqamliinnovatsion loyihalarni amalga oshira oladigan