Ratsional sonlar

Mustaqil yechish uchun mashqlar

1. 
   Quyidagi amallarni bajaring
   

a.	b.	c.	d.	e.	f.
g.	h.	i.	j.	k.	l.
m.	n.	o.	p.	q.

2. 
   Quyidagi sonlarga qarma qarshi sonlarni aniqlang.
   

a. 4 b. -3 c. d. e. f.


Ratsional sonlarni ayirish
Ratsional sonlarni ayirishda biz qo`shishda bajargan amallarimizni takrorlaymiz. Yani:

Masalan:
(a)

(b)
(c)
(d)
(e)

Mashqlar:

1. 
   Ayirmani bajaring
   

a.
b.
c.

Misollar
1. Quyidagilarni hisoblang (Ratsional sonlarni qo`shish va ayirish aralash holda kelgan mashqlar)

a.
b.

Mustaqil yechish uchun mashqlar

1. Quyidagi ayirmani bajaring

a.	b.	c.	d.	e.	f.
g.	h.	i.	j.	k.	l.
m.	n.	o.	p.

2. Hisoblang

a.	b.	c.
d.	e.	f.
g.	h.	i.

Ratsional sonlarni ko`paytirish
Ko`paytirishning asosiy, qonuni avval ishoralarni so`ngra kasr qismlarni ko`paytiramiz. Kasr qismlarni ko`paytirishda suratlarni ko`paytirib surat qilib yozamiz, maxrajlarni ko`paytirib maxraj qilib yozamiz.


Butun sonni kasr songa kopaytirish.
Masalan:
a.
b.
c. har qanday sonni 0 ga ko`paytirsak 0 hosil bo`ladi.


Ikki ratsional sonni ko`paytirish
Masalan.
a.
b.
c.
d.
e .
f.
g.
h .
i .
j .
k.


Teskari sonlar
Agar ikki sonning ko`paytmasi 1 ga teng bo`lsa bu sonlar bir biriga teskari sonlar hisoblanadi.
demak va sonlari bir biriga teskari sonlar hisoblanadi. Bu yerda .
Masalan: soniga teskari son dir, soniga teskari son yoki -2 soniga teskari son bo`ladi.

Misollar. Quyidagilarni hisoblang

1.
2.
3.	…………...…oldin noto`g`ri kasrlarni to`g`ri kasrga aylantirib olamiz …………………………………………………………………kasrlarni soddalashtiramiz ……………………………………….. ……………………………….…ko`paytmani bajaramiz ………………………………………….………………kasrlarga umumiy maxraj beramiz …………………………………………………………………………….………………kasrlarni qo`shamiz ………………………………………………………………kasrlarning butun qismini ajratamiz
4.
5.
6.

Mustaqil yechish uchun mashqalr

1. Quyidagi ko`paytmalarni bajaring va ularni soddalashtiring

a.	b.	c.	d.	e.
f.	g.	h.	i.	j.
k.	l.	m.	n.	o.

2. Quyidagi amallarni bajaring

a.	b.	c.	d.
e.	f.	g.	h.
i.	j.	k.	l.

3. Quyidagi sonlarga teskari bo`lgan sonlarni aniqlang.

a. 3 b. -5 c. d. e. f.

Ratsional sonlarni bo`lish

Ikki ratsional sonlarni bo`lishda avval biz ishoralarni ko`paytirib ishoraga yozamiz, keyin bo`luvchining surat maxrajini almashtirib bo`linuvchiga ko`paytiramiz.

Butun sonni ratsional songa bo`lish

Masalan:
a .

b .
c.
d.
e.
Ratsional sonlarni butun sonlarga bo`lish.
Masalan:
a.
b.
c .
d.
Ratsional sonni ratsional songa bo`lish
Masalan:
a.
b.


Ratsional sonlarni bo`lishda ham ko`paytirish kabi ishoralar quyidagicha belgilanadi





Yodda tuting!
a) Agar ratsional son bo`lsa bu holda bo`ladi.
Masalan:

Mashqlar:

1 .
2 .
3 .

4.




5 . ……………………


Kasr sonlar darajalari
ratsional son bo`lib

Agar ratsional son bo`lib, n natural son bo`lsa bo`ladi.
Quyidagi mashqlarni ko`ring.

1. 
   
   
2. 
   
   
3. 
   
   
4. 
   
   
5. 
   
   
6. 
   
   
7. 
   
   
8. 
   
   
9. 
   
   

Yechimli mashqlar
7.


8.

9. bo`lgan qiymatlarda ifodani hisoblang.

10.

Mustaqil yechish uchun mashqlar

1. Quyidagi bo`lish amallarini bajaring.

a.	b.	c.	d.
e.	f.	g.	h.
i.	j.	k.	l.
m.	n.	o.

2. Quyidagi amallarni bajaring.

a.	b.	c.	d.
e.	f.	g.	h.
i.	j.	k.	l.
m.		o.

3. Quyidagi sonlar oralig`iga joylashgan ratsional sonlarni aniqlang.

a. 1 va

b. va

c. va

d. va 0

e. va

f. va

4. Hisoblang.

a. =	b. =	c. =	d. =	e.	f.
g.	h.	i.	j.	k.	l.
m.	n.	o.	p.	q.	r.

5. Hisoblang.

a.	b.	c.	d.
e.	f.	g.	h.