Rasmiy til davlat boshqaruvi, qonunchilik, sud jarayoni tilidir

LEKSIK QATLAMLAR, O‘ZBEK IBORALARI

Tilning lug‘at tarkibi muayyan tilda mavjud bo‘lgan so‘z va iboralar majmuidan iboratdir. So‘z va iboralar birgalikda tilning lug‘aviy birliklarini tashkil etadi. So‘z – leksik birlik, ibora esa frazeologik birlik deb yuritiladi. O‘zbek tili lug‘at tarkibi keng ma’noda adabiy tildagi so‘zlar bilan bir qatorda shevalar hamda kasb-hunarga, shuningdek, ma’lum ijtimoiy guruhga oid so‘zlarni ham o‘z ichiga qamrab oladi. Kishi ismlari, laqablar, taxalluslar (antroponimlar), joy nomlari (toponimlar), yulduz va sayyoralar nomlari (astroponimlar), hayvonlarga berilgan maxsus nomlar (zoonimlar) kabi atoqli otlar ham tilning lug‘at tarkibiga kiradi. Lug‘at tarkibi tilning boyligini o‘zida aks ettiradi. Qaysi til so‘zga boy bo‘lsa, o‘sha til shunchalik taraqqiy etgan hisoblanadi. O‘zbek adabiy tilida barcha so‘zlar quyidagi ikki qatlamga bo‘linadi: 1. O‘z qatlam. 2. O‘zlashgan qatlam. O‘z qatlam – o‘zbek tili leksikasining umumturkiy so‘zlar va sof o‘zbek so‘zlaridan iborat qismlari.

IBORA HAQIDA

Tilshunoslikning frazeologizmlarni ilmiy tadqiq qiluvchi sohasi frazeologiya (grekcha phrases – “ibora”, logos – “ta’limot” ma’nosida) deyiladi. Ibora – frazema frazeologik birlik sifatida frazeologiya bo‘limida o‘rganiladi. Ibora tuzilishiga ko‘ra so‘z birikmasiga o‘xshab ketsa ham nutq birligi sanalgan bunday birliklardan tamoman farq qiladi. U so‘z

Sirg‘aluvchi j tovushi ko‘p uchraydi. gijda, mujda Bir bo‘g‘inda ikki undosh keladi. baxt, daraxt, farzand Cho‘ziq o unlisi mavjud so‘zlar ko‘p uchraydi. bahor, non -xo‘r, -noma, -do‘z, -namo, -boz, -dor, -mand, no-, -bon, ba-, be-, -bon kabi qo‘shimchalar bo‘ladi. ijaraxo‘r, aybnoma, zardo‘z, telbanamo, masxaraboz, minnatdor, kasalmand, noto‘g‘ri, bog‘bon, befarosat, baodob, betakalluf. birikmasi kabi har gal nutqning o‘zidagina vujudga kelmaydi. Til birligi sifatida nutqqacha tayyor holda mavjud bo‘ladi. Ibora o‘ziga xos xususiyatlarga ega:  iboralar qo‘llanish jihatidan so‘zga, so‘z birikmasiga, gapga teng keladi;  ko‘chma ma’no ifodalaydi va ta’sirchanlikka, obrazlilikka ega bo‘ladi;  gap tarkibida yaxlit ko‘rinishda bitta so‘roqqa javob bo‘ladi va bitta gap bo‘lagi vazifasini bajaradi;  ayrim iboralar tarkibini o‘zgartirish mumkin: ko‘zi tushdi – ko‘zi menga tushdi; burni ko‘tarilgan – burni ko‘tarilib ketibdi;  iboralar ko‘proq so‘zlashuv va badiiy uslubda ishlatiladi. Frazeologizmlar badiiy adabiyotda obrazli va ta’sirchan vosita sifatida ko‘p qo‘llaniladi.