Рашидов октам юнусович, тоймуҳамедов иброхим рихсибоевич, алимов ильхомжон икромович, тожиев рахматулло рахмонович “пул, кредит ва банклар”


Замонавий тижорат банкларининг функциялари



Download 2,38 Mb.
Pdf ko'rish
bet68/104
Sana31.01.2023
Hajmi2,38 Mb.
#906074
TuriУчебник
1   ...   64   65   66   67   68   69   70   71   ...   104
Bog'liq
Пул ва банклар (1)

Замонавий тижорат банкларининг функциялари.
19
 
Бу холда муомалада пул массасининг микдори ошади. Шунинг учун 
ҳам тижорат банклар фаолияти устидан Марказий банк назорат олиб 
боради. 
Тижорат 
банкларнинг 
мухим 
функцияларидан 
бири-ҳисоб-
китобларни олиб боришдир. Ҳисоб-китобларни олиб боришда банк 
мижозлар ўртасида воситачи бўлиб хизмат килади. Банкларнинг бу 
функцияси- воситачилик функцияси бўлиб, бунга асосан банкларнинг 
тўловларидаги воситачилиги фаолияти тушинилади. Банклар орқали 
корхона, ташкилот ва ахолининг тўловлари ўтказилади. Иқтисодий хаёт 
марказида жойлашган банклар бу функцияси орқали бу хужалик 
талабларидан келиб чиққан холди капитални муддати, хажми ва 
йуналишини узгартиришга имкон олади. Банкларнинг бу функцияси 
купрок маблағларни ўтказиш функцияси сифатида намоён бўлади. 
19
Роуз Питер «Банковский менеджмент», М. Дело ЛТД. 1995 
Замонавий банк 
функциялари 
Траст-
воситачилик 
функциялари 
Кредит бериш 
функциялари 
Тулов 
функциялари 
Жамгарма 
функциялари 
Сугурта 
функцияси 
Банк инвестори 
функциялари 
Инвестицион 
режалаштириш 
функциялари 
Пул окимларини 
бошкариш функциялари 
Брокерлик
функцияси 


229 
Тижорат банклари яна қимматли қоғозлар чиқариш ва жойлаштириш 
билан шугулланиши мумкин. 
Тижорат банклари иқтисодий ахволни назорат кила бориб, 
мижозларга хар-хил ахборотлар, маслахатлар бериши мумкин. Жуда катта 
уз сармоясига эга булган тижорат банклари йирик инвестор сифатида 
чикишлари, яъни умуман халк хужалиги ривожига бевосита таъсир 
курсатишлари эхтимол тутилган таркибий кайта куриш ишларига 
аралашишлари ва хатто иқтисодиет шуъбаларининг истикболларини 
белгилашлари мумкин. 
Мулкни бошқариш ва сармоя хосил килишнинг анча хатто 
микёслардаги акциядорлик-хукукий шакли макомини тижорат банклари 
олар экан, молия бозорларига жиддий таъсир курсатиши куплаб 
холдинглар шуъба фирмалар ва корхоналар ташкил этиш, шунингдек 
катнашувчининг турли шаклларини ривожлантириш асосида уз 
фаолиятини анча диверсификациялаши мумкин бўлади. 
Шундай килиб, банк, бу хукумат, корхона, ахолига ва бошқа 
банкларга пуллик ва қимматли қоғозлар билан турли операцияларни 
амалга оширувчи ҳамда молиявий хизматларни курсатувчи молиявий 
ташкилотдир.
Банклар маълум тамойиллар асосида фаолият курсатади. Банкларни 
биринчи ва асосий тамойили бу уларни хакикий (реал) мавжуд булган 
маблағлар хажмида фаолият курсатишидир. Бу тамойил банкларни уз 
маблағларини нафакат микдори бериладиган микдори буйича кредит 
хажмига тугри келишини, балки банк активларини хусусиятлари билан 
жалб 
килинадиган 
маблағлар хусусиятларини 
тугри келишини 
таъминлашлари зарурдир. Энг аввало бу уларнин муддатлари буйича мос 
келишидир. Бирок тижорат банкида куп фойда олиш чекланган. 
Биринчидан катта маржа кетидан кувиш мижозлардан махрум бўлиб 
колишига олиб келиши мумкин, чунки улар хаддан ташкари катта 


230 
қуйилган ставкали кредитдан воз кечишлари мумкин, иккинчидан 
банклараро ракобат шароитида бошқа тижорат банклари орасидан бир 
кадар самаралирок ишлар учун анча арзон кредитлар таклиф этилиши 
мумкин. Даромадлилик (фойда куриш) коидаси сифатида шуни 
англатадики бусиз банк мавжуд була олмайди. Банк тижоратининг бу 
коидаси асосан "Арзонрок сотиб олиш, қимматрок сотиш" формуласи 
орқали амалга ошади. Бирок бу коидага маданий ёндашмок лозим. У 
конунчиликка таяниш, унга асло зид келмаслиги, бинобарин, бунда 
шундай шарт-шароит яратилиши керакки хар бир банк узининг тижорат 
ишларини амалга ошираётганда банк хизмати бозори хакида баб-баравар 
ахборот олиш.
Банкларнинг таянадиган иккинчи зарурий тамойили, бу уларнинг 
тулик иқтисодий мустакиллигидир. Банклар уз фаолият натижалари учун 
узлари тулик мустакил ва жавобгардирлар. Бу уз навбатида банкларни уз 
маблағларини жалб килган пул маблағларини мустакил бошқариш, 
мижозлар ва жамгармачиларни эркин танклаш, даромадларни бошқариш, 
соликларни тулаш каба хукукларини беради. Тижорат нуктаи назаридан 
караганда бекор ётган ресурслар булмаслиги керак. Бошқача айтганда 
банкнинг ҳамма пуллари, барча ресурслари имкон кадар ишлашлари 
лозим. Бирок хакикий ахвол шундан иборат бўладики, маблағларни бир 
кисми захирага қуйилади, у муомалада камрок катнашади еки умуман 
иштирок этмайди, яна бир кисми эса иқтисодиетни кредитлаш учун 
мулжалланади. Уз-узидан равшанки банк бизнеси нуктаи назаридан 
караганда, бу гайритабиий, шунинг учун ҳам бирламчи ва иккиламчи 
захираларга нисбатан кредитлар салмоги канчалик катта булса, фойда ҳам 
шунчалик куп келишини билиб куйган маъкул. 
Учинчи асосий тамойил, бу тижорат банкларни уз мижозлари билан 
муносабатлари оддий бозор муносабатларига мос курилади. (урнатилади). 
Банк кредитларини бекриш жараёнида бозор муносабатларига таянган 


231 
холда уларни фойдалилик, риск ва ликвидлилик нуктаи назиридан келиб 
чикади. Банк фаолиятининг мухим коидаларидан яна бири шуки, банк 
иқтисодий корхона сифатида уз маблағи, уз фойдаси устидан таваккал иш 
тутиши мумкин, аммо зинхор мижоз маблағи юзасидан эмас. 
Муваффакиятсиз банк тижоратидан банкнинг узи жабр тортиши мумкин. 
Лекин мижоз хеч качон жабрланмаслиги керак, чунки кредит муассаси 
унинг учун яратилган. 
Банк тижорати "Ҳамма нарса мижоз учун ҳамма нарса унинг 
фойдали фаолиятини таъминлаш учун" коидаси асосида харакат килиши 
лозим. Банкнинг амалий фаолиятида энг мухими мижознинг фойда 
куриши, ундан кейингина банкнинг фойдасидир. Тижорат банкнинг 
мижозларга нисбатан шериклик муносабати узаро манфаатдорлик 
коидасига асосланиши лозим. Банк учун ҳам мижоз учун ҳам ҳамкорлик 
туфайли козонилган ишонч улар ўртасидаги шериклик муносабатларини 
мустахкамлайдиган жиддий омилга айланади. Яхши шерик бўлишни 
истаган банк уз мижозларини хизматлар "мажмуаси"билан таъминлаши 
зарур. 
Тижорат банкларининг туртинчи тамойили бу улар фаолиятининг 
назорат килиш ва тартибга солишда факат бевосита иқтисодий усуллардан 
фойдаланишлигидир.
Миллий банк тизими фаолиятига ўзининг доимий эътиборини 
қаратиб келаётган Ўзбекистон

Download 2,38 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   64   65   66   67   68   69   70   71   ...   104




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish