Рашидов октам юнусович, тоймуҳамедов иброхим рихсибоевич, алимов ильхомжон икромович, тожиев рахматулло рахмонович “пул, кредит ва банклар”



Download 2,38 Mb.
Pdf ko'rish
bet32/104
Sana31.01.2023
Hajmi2,38 Mb.
#906074
TuriУчебник
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   104
Bog'liq
Пул ва банклар (1)

Нақд пуллик айланиш тушунчаси 
Иқтисодиётда амал қиладиган умумий тўлов айланишининг таркибий 
қисмларидан бири нақд пуллик айланиш ҳисобланади. Кўпинча пул 
маблағлари айланишининг бу қисмини пул муомаласи дейилади. 
Пул муомаласи пул айланишининг нақд пул маблағларининг 
муомаласи, пул белгиларининг бир юридик ва жисмоний шахслардан 
бошқа шахсларга доимий тарзда ўтиб юриши билан боғлиқ қисмидир. 
Бошқача айтганда, бу иқтисодий субъектлар ўртасидаги пуллар муомаласи 
жараёнининг фақат нақд шаклда бўладиган қисмидир. Нақд пул айланиши, 
одатда, товарлар ва хизматларга ҳақ тўланиши эҳтиёжлари билан боғлиқ 
бўлиб, бошқа тижоратчилик битимларининг тузилиши ва уларга ҳақ 
тўланиши жараёнлари билан боғлиқ эмас. Бошқача айтганда, нақд пул 
айланиши жараёнида ҳар сафар маблағларнинг нисбатан кичик суммаси 
қатнашади. 
Бу 
қўшимча 
кафолатларнинг 
таъминланиши, 
пул 
маблағларининг йирик суммаларини бир хўжалик юритувчи субъектдан 
бошқа субъектга ўтказишдаги ташишнинг мураккаблиги ва трансакцион 
харажатларни тежашнинг зарурлиги билан боғлиқдир. Шундай қилиб, 
нақд пуллар муомаласи иқтисодиёт субъектларининг маиший эҳтиёжлари 
билан боғлиқ бўлган товар алмашиниши жараёнини пул маблағларининг 


68 
нисбатан кичик суммасини ишлатган ҳолда таъминлайди. Одатда, пул 
айланишининг ушбу типи хизматлар учун ҳақни бевосита у ёки бошқа 
ташкилотнинг кассасига тўлайдиган уй хўжаликлари ва кичик 
корхоналарда асосий ўрин тутади. Ҳар бир киши нақд пул айланиши билан 
боғлиқ, чунки ҳамма ҳам ҳар куни нақд пул белгилари ёрдамида товарлар 
ва хизматлар учун ҳақ тўлаб туради. Иқтисодиётнинг бошқа субъектлари 
пул айланишининг ушбу типидан жуда кам фойдаланишади ва, одатда, 
бундай тип фақат фаол қўлланиладиган нақд пулсиз айланишга қўшимча 
шаклида амал қилади. 
Шуни қайд қилиш керакки, нақд пуллик айланиш бир қатор 
афзалликларга эга: 
1) маблағларнинг тез етказиб берилиши; 
2) ҳисоб-китобларнинг ўтказилиши тўғрилигини зудлик билан 
текшириш мумкинлиги; 
3) мавжуд ресурслар миқдори юзасидан аниқ ахборотнинг 
мавжудлиги; 
4) қарзларнинг пайдо бўлиши имкониятининг истисно қилиниши. 
Бундан 
ташқари, 
ушбу 
ҳисоб-китоб 
воситасининг 
тўлов 
айланишининг 
умумий 
таркибидаги 
улуши 
иқтисодий 
тизим 
ривожланганлигининг ёрқин кўрсаткичи ҳисобланади. Масалан, натура 
хўжалиги ҳукмронлик қилганида нақд пуллик ҳисоб-китоблар кичик 
улушни эгаллайди ва ҳисоб-китобни амалга оширишнинг ушбу турининг 
ўсиб бориши бозор иқтисодиётига ўтиш ва товар иқтисодиётидан 
узоқлашишдан далолат беради. Бозор иқтисодиёти ҳукмронлик қилганида 
ҳисоб-китобни амалга оширишнинг бу тури энг устун ўринни эгалламаса-
да, лекин тўлов воситаларидан фойдаланишнинг умумий ҳажмининг катта 
қисмини ташкил этади. Ва, ниҳоят, постиндустриал иқтисодиётга ўтишда 
нақд пул маблағлари аслида иқтисодиётда амал қилмай қўяди, уларнинг 
ўрнини ҳисоб-китоблар ҳамма жойда электрон пул воситаларидан 
фойдаланиш орқали бажариладиган нақд пулсиз шакл эгаллайди. Шундай 
қилиб, 
ҳозирги 
вақтда 
мамлакатларнинг 
кўпчилиги 
иқтисодий 


69 
контрагентлар ўртасидаги ҳисоб-китобларни амалга оширишнинг бу 
шаклидан секин-аста воз кечиш жараёнини бошдан кечиришмоқда. 

Download 2,38 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   104




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish