Raqobat va narxning shakllanishi 9-mavzu. Reja: Raqobatning mohiyati, shakllari va usullari

“RAQOBAT” TUSHUNCHASI

Iste’molchilar va haridorlar o’rtasida

Ishlab chiqaruvchi va sotuvchilar o’rtasida

Raqobat

Ko’proq naflilikka erishish

Ko’proq foyda olish

Asosiy maqsadlari

Sof raqobat

Sof monopoliya

Monopolistik

raqobat

Oligopoliya

Raqobat shakllari

Hozirgi bozor iqtisodiyotida raqobatning quyidagi asosiy vazifalarini ajratib ko’rsatish mumkin:

1

• tartibga solish vazifasi;

2

• resurslarni joylashtirirsh vazifasi;

3

• Innovatsion vazifa;

4

• moslashtirish vazifasi;

5

• taqsimlash vazifasi;

6

• nazorat kilish vazifasi

Raqobatning turlari

• Tarmoqlararo ichidagi raqobat tovar ishlab chikarish va sotishning kulayroq sharoyitga ega bo`lish , ko`shimcha foyda olish uchun bir tarmoq korhonalari o`rtasida boradi.

Таrmoq ichidagi raqobat

• Tarmoklararo raqobat turli tarmoklar korhonalarni o`rtasida eng yuko`ri foyda normasi olish uchun olob boriladigan kurashdan iborat

Таrmoqlararo raqobat

Raqobat miqyosiga ko`ra

Raqobatning usullari

• raqobatlashuvning noan`anaviy ,jamiyat tomonidan e`tirof etilmzgan,ijtimoiy ahloq koidalari doirasidan chetga chikuvchi,noiktisodiy usullardan foydalanishga asoslangan

Girrom raqobat

• – raqobat kurashida jamiyat tomonidan tan olingan iqtisodiy usullarni kolash,o`zining maksad va manfaatlariga erishishda umumjamiyat manfaatlariga zid keluvchi holatlarni qollamaslik kabi qoidalarga asoslangan

Halol raqobat

Halol raqobatning kuydagi belgilarni ham korsatib o`tish maqsadga muvofik hisoblanadi:

1

• qalbaki bellashuv,majburiy safarbarlikni tan olmaydigan

2

• boqimandalik,befarklik,yuzakichilik,ko`zboyamachilik kabi salbiy holatlarga barham beradi;

3

• qarindosh-urugchilikni,oshna-ogaynigarchiliklarni,tanish-bilishlikni,ma`muriy –buyrukbozlikni tan olmaydi

narx vosidasida raqobatlashuvida kurashning asosiy usuli bo`lib ishlab chikaruvchilarning o`z tovarlari narhini boshqa ishlab chikaruvchilarining shunday mahsulotlarni narhiga nisbatan pasaytirishi hisoblanadi

• narx vositasida raqobatlashish usullaridan biri- demping narhlarni qo`llashdir.

Narxsiz raqobat

• raqobat kurashining asosiy omili tovarlarining narhi emas,balki uning sifati,servis hizmat korsatish,ishlab chikaruvchi firmaning obru-e`tibori hisoblanadi

Narxsiz raqobat usullari ichida marketing muhim ahamiyatga ega bo`lib

• u mahsulot ishlab chikarish va sotish jarayonidani talabga moslashtiruvchi tadbirlar tizimidan iborat.Bozor iqtisodiyeti sharoyitida talabni yahshi o`rgangan va istemolchilar ehtiyojlarni to`larok` qondira oladigan korhonalar har doyim raqobat kurashida yutib chikadi

3. Sof raqobat sharoyitida narhning shakillanish hususiyatlari

• Ishlab chikaruvchi (yoki sotuvchi) hamda iste`molchi (yoki haridor)larning soni juda kop bolib,ularning ishlab chikarish hajmini o`zgartirish o`rqali narh shakillanishiga ta`siri umuman sezilmaydi.

Mukammal raqobat sharoyitida

• ishlab chikaruvchilar (sotuvchilar) yoki iste`molchilar (haridorlar)dan birining soni cheklangan bo`lishi ularning bozordagi narhning shakillanishiga sun`iy ta`sir ko`rsatish imkonini beradi.

Nomukammal raqobat sharoyitida

Mukammal raqobat sharoyitida narhning shakillanishi.

narhda sotib olishdan manfaatdor ,biroq erkin raqobatli bozor sharoyitida uning ham tovar sotib ololmay qolish hafi mavjud bo`ladi.Haridor narhning yukori darajasi esa, Marshall ta`biricha so`ngi qoshilgan miqdor nafliligiga teng bo`lishi kerak

Sotuvchi va haridor o`rtasidagi qulay narhga erishish borasidagi kurash har ikki narhning mosligi ta`minlanguncha, ya`ni bozor narhi paydo bo`lgunga qadar davom etadi.Shunday qilib,sotuvchining narhi tomonidan ishlab chikarish harajatlari,haridor narhi tomonidan esa so`ngi qo`shilgan mik`dor nafliligi maydonga tushib ,ularning nisbati asosida bozor narhi paydo bo`ladi. ».

• mukammal raqobatli bozor sharoyitida narhning shakillanishida talab va taklifning ta`sirida A.Marshall ta`kidlagandek,so`ngi ko`sholgan naflilik va ishlab chikarish harajatlari emas,balki ijtimoiy zaruriy mehnat sarflari yotadi

Mukammal raqobatli bozor sharoyitida narxning shakillanishi

P

E

QE

PB

PE

S

D

Q

E’TIBORLARINGIZ UCHUN RAXMAT!