Raqamli texnologiyalar fakulteti Amaliy matematika yo’nalishi 3-kurs talabalariga 5-semestr uchun Tizimli dasturlash

Dasturlash — kompyuterlar va boshqa mikroprotsessorli elektron mashinalar uchun dasturlar tuzish, sinash va oʻzgartirish jarayonidan iborat. Odatda dasturlash yuqori saviyali dasturlash tillari (PHP, Java, C++, Python ) vositasida amalga oshiriladi. Bu dasturlash tillarining semantikasi odam tiliga yaqinligi tufayli dastur tuzish jarayoni ancha oson kechadi. Dasturlash 1) elektron mashinalarda masalalarni yechish hamda ularda har xil akdiy mehnat turlarini bajarish na-zariyasi va usullarini ishlab chi-qish bilan shugʻullanadigan fan; algo-ritmlar nazariyasining amaliy boʻlimi; insonning mashina bilan aloqa qilish vositasi. Asosiy vazifalaridan biri elektron mashinalar uchun programma (dastur) tuzish usullari, ularni tekshirish va takomillashtirishdan iborat. Yechilishi lozim boʻlgan masala algoritmi Dasturlashda „mashina tili“ga oʻtkaziladi. Dasturlash — bevosita dasturlash va avtomatik dasturlashga boʻlinadi. Bevosita Dasturlashda programmaning umumiy sxemasini ishlab chiqishdan kodlash va mashi-naga kiritishgacha boʻlgan barcha ishni programmachi bajaradi. Avtomatik dasturlashda esa programmachi faqat programma sxemasini tuzib, uni qisqartirilgan simvolik kurinishda yozadi, profamma tuzish va uni kodlash kabi texnikaviy ishlarni esa mashinaning oʻzi maxsus dasturlash programmasi yordamida bajaradi. Dasturlash jarayoni, odatda, quyidagi bos-qichlarga boʻlinadi: masalaning qoʻyilishi; masalaning algoritmik tavsi-fini tuzish; masalani yuqori darajadagi programma tilida Dasturlash; masalani taxminiymashina tilida Dasturlash; masalani mashina tilida Dasturlash
287	3		Fayl tipi qanday aniqlanadi. Fayl — EHM (kompyuter)larda maʼlumot saklanuvchi diskning nomlangan sohasi. Oʻz belgisi (nomi)ga ega boʻladi. Diskka maʼlumotlarni boshqa bir yoʻl bilan yozib boʻlmaydi: birgina harfni diskka yozish zarur boʻlsa ham, unga nom berib, F. koʻrinishida xotirada saqpash kerak. F.lar matnli, fafikli (rayem, tasvir) va boshqa maʼlumotli boʻladi. F.lar ish jarayonida, mas, matn yoki elektron jadval bilan ishlashda, yo boʻlmasa, bevosita foydalanuvchi tomonidan tashkil etiladi. F.ning asosiy belgilari — nomi, oʻlchami (bayt hisobida), tashkil etilgan sanasi (kun, oy, yil), vaqti (soat va minut). F. asosiy nomga (DOS tizimida kupi bilan sakkizta belgi) va kengaytirgichga (kupi bilan uchta belgi) ega boʻlishi mumkin. Fayl nomi va kengaytirgichi bir-biridan nukta bilan ajratiladi. Ular lotin alifbosining katta yoki kichik harflari, sonlar va timsollardan iborat boʻlishi mumkin. F.ni nomlashda uning kengaytirgichi berilishi shart emas, lekin fayl mazmuniga koʻra kengaytirgich berilsa, uni ishlatish osonlashadi. Mac, exe, . com — bajariluvchi fayllar; bat — buyrukli fayl; bas — Beysik dasturi fayli; pas — Paskal dasturi fayli; txt, doc — matnli fayllar; xls — elektron jadvalli fayl.
288	3		Inerfeysning qanday turlari mavjud.