Raqamli moliya tayyorlovchi: izzatbek allaberdiyev

Davlat budjeti daromadlarini shakllantirish bu shunday tartibga soluvchi jarayonki,bunda iktisodiyot uchun muxum bulgan YAMMdagi ulishi aniklanadi.Daromadlarni shakllantirishda budjet siyosatining eng muxum bugini sifatida solik siyosati uynaydi.Solikdan tushumlar budjet barcha daromadlarning 4/5 kismini tashkil etadi.Bunda mazkur tushumlarning 2/3 kismi tugri soliklar xisobidan shakllantiriladi.Lekin ularning xissasi turlicha darajadagi budjetlarda turlichadir.

• Federal spirtli ichimliklar iste’moliga va sugurta polisiga solik,shuningdek barcha bojxona tulovlarini uz ichiga oladi.Birgalikdagi soliklari: daromad soligi-federatsiya 42,5%, federal yerlar-50%, foydadan solik-federatsiya-65%,korporatsiyalarga solik-federatsiya-50%, obshinalar-15%.GFR solik tizimi tugri va egri soliklarni uz ichiga oladi.Asosiy solik tulovchilari ishchi va xizmatchilardir.Ularning ulushi mamlakatring barcha soliklar tizimini 70%ni tashkil etadi. GFR solik tizimida daromad soligi aloxida axamiyatga ega bulib uning xissasiga solikli tushumlar umumiy summasining 1/3 kismi tugri keladi, Ushbu solik daromadga ega bulgan fukarolardan olinadi.Uzok tortishuvdan sung xukumat daromad soligini minimal stavkasi 18%,maksimal stavkasi esa 42% kilib belgiladi.Mol-mulk soligi yuridik va jismoniy shaxslar mulkida bulgan mol-mulkidan-06% mikdorida undiriladi.Xunarmandchilik soligi jismoniy va yuridik shaxslar faoliyati natijalariga emas,balki korxona kapitali va daromadlariga solinadi.Yer soligi korxonalar yer uchastkalariga urmon xujaligi va kishlok xujaligi yer-mulkiga solinadi.Transport vositalariga kuyidagi shaklda solik solinadi ya’ni avtomashinalar uchun ularning dvigateli xajmi, yuk avtomobillari uchun avtomobilning umumiy xajmi. GFR soliklariga kuyidagi soliklar kiradi: KKS, foydadan yer soligi, individual aksizlar va bojxona tulovlari pirovar iste’molchidan undiriladi.Uning ikki stavkasi omon koladi: umumiy-14%, imtiyozli-7%. Individual aksizlar bir katorda tovarlar guruxiga solinadi.Aksizlar GFRda iste’molga solinadi.Egri soliklar tushumida KKSning 40%ni tashkil etadi.Boj tulovlari xam, egri soliklar jumlasiga kirib,import va eksport tovarlariga solinadi.Cherkov soligi majburiy davlat soligiga kiradi, bu solikning vazifasi – yonuvchi moddalar iste’molini kiskartirishdir. Markaziy budjetga solik tushumlaridan tashkari, davlat korxonalari daromadlar va renta tulovlari tushadi.