Raqamli iqtisodiyot” fanidan yakuniy nazorat savollari

Mayning fermasi – bu o‘zaro bog‘liq va virtual valyutani ishlab oluvchi qismlar to‘plami. Mayning fermalarning tarkibiy qismlari: video kartalar

protsessorlar

qattiq disklar

faqat ishlab olish uchun yaratilgan maxsus uskunalar

Xozirgi kunda, ko‘pchilik maynerlar, bir-biriga bog‘langan bir nechta video kartalar mayning fermasi tushunchasini anglatadi. Shunday mayning fermalari faqat bitta vazifani bajarishi mumkin - uning hisoblash kuchidan foydalangan holda kriptovalyutaniishlab olish.
Mayning fermani ishi mayninning qaysi turini tanlashiga bog‘liq. Birinchi mayninglar statsionar kompyuterlarda amalga oshirildi, ularda kriptografik vazifalarni hal qiladigan maxsus dasturlar o‘rnatildi.
Tarmoq ishtirokchilari sonining ko‘payishi bilan bitta kompyuterning quvvatii yetarli emas edi. Faqat mayning uchun mo‘ljallangan mikrosxemalar (chiplar) mavjud edi, ular qo‘shimcha ravishda tizim blokiga o‘rnatildi.
Keyinchalik, faqat bitta vazifani – kriptovalyuta mayningni hisoblash uchun ASIC chipi ishlatildi.

• 
  Mayning uchun fermalar – bu quyidagilarni o‘z ichiga oladigan tizimdir: 4 - 6 ta video kartalar. Video kartaning turi ferma yaratiladigan kriptovalyutaga bog‘liq. Hisoblash algoritmiga qarab, ba’zi hollarda NVIDIA video kartasi tezroq ishlaydi, boshqalarida - AMD. Dual -mayninga (bir vaqtning o‘zida ikkita kriptovalyutaniishlab olish) imkon beradigan video kartalar mavjud (Ethereum va boshqa kriptovalyutalarni ishlash);
  
• 
  har bir ferma va server uchun quvvat bloki;
  
• 
  asosiy karta (motherboard);
  
• 
  kriptovalyutalarni saqlanadigan qattiq disk;
  
• 
  ventilyatorlar (kulerlar);
  

Mayning fermasi kunu tun ishlaydi. Bir fermada o‘rtacha elektr energiyasi 1 kVt / soatni tashkil qiladi.
Kriptovalyuta ishlab olish taxminan har 10 daqiqada sodir bo‘ladi. Bu vaqt ichida mavjud bo‘lgan barcha tarmoq 12,5 bitkoindan ko‘p bo‘lmagan pul ishlay oladi.

• 
  Mayning usullari: GPU mayning
  
• 
  CPU mayning
  
• 
  ASIC mayning
  

GPU mayning - bu kompyuterni video kartasidan foydalangan xolda xeshlash. GPU mining algoritmlariga misollar Dagger Hashimoto, X16R, ZHash, BeamV2 va boshqalar. 
Quyida bir qancha video kartalar keltirilgan:

• 
  GTX 1050 TI - DaggeroHashimoto - 8.28 $/oyiga
  
• 
  GTX 1060 6GB - ZHash - 10.6 $/oyiga
  
• 
  GTX 1080 TI - GrinCuckatoo31 - 28.84 $/oyiga
  
• 
  RTX 2060 Super - GrinCuckatoo31 - 25.12 $/oyiga
  
• 
  RTX 2080 TI - GrinCuckatoo31 - 45.01 $/oyiga
  
• 
  AMD RX 5700 XT 8GB - DaggeroHashimoto - 28.03$/oyiga
  

CPU mining - bu kompyuterni prosessori yordamida blocklarni xeshlash. Xozirgi kunda GPU va ASIC lardan kegingi o'rinda turadi. Chunki undan keladi foyda juda ham kam. Ko'plab foyda olish uchun kuchliroq qurilma bo'lishi kerak. NiceHash web saytida kalkulyator mavjud, o'sha yerdan qaysi CPU foydaliroqligini bilib olish mumkin.
ASIC myning - bu mayning uchun aloxida ishlab chiqariladigon qurilmalar yordamida blocklarni xeshlash. CPU va GPU larni kuchi kamlik qilganu uchun muhandislar aloxida qurilmalarni ishlab chiqarishni boshladi. Ustunligi shundaki, bu qurilmalar faqat bitta algoritm asosida ishlaydi ortiqcha sarf harajat talab qilinmaydi.

• 
  Quyida bir qancha Bitmain tomonidan ishlab chiqariladigon ASIC lar ro'yhati: Antminer S11:
  
  • 
    Foyda: 68$/oyiga
    
  • 
    Elektr sarfi: 1.5 Kw
    
  • 
    Narxi: 250-450 $
    
  • 
    Algoritm: SHA256 (Bitcoin)
    
• 
  Antminer S17:
  
  • 
    Foyda: 281.85$/oyiga
    
  • 
    Elektr sarfi: 2.4 Kw
    
  • 
    Narxi: 2 118 $
    
  • 
    Algoritm: SHA256 (Bitcoin)
    
• 
  Antminer S19 PRO:
  
  • 
    Foyda: 364 $/oyiga
    
  • 
    Elektr sarfi: 3.2 Kw
    
  • 
    Narxi: 3200$
    
  • 
    Algoritm: SHA256(Bitcoin)
    

47. Bitkoin kriptovalyutasi va boshqa kriptovalyutalar Kriptovalyutalarni har birining kapitallashishini kuzatishga imkon beradigan CoinMarketCap xizmati ma’lumotlariga ko‘ra, hozirgi vaqtda dunyoda bugungi kunda 1607 dan ortiq raqamli pul turlari mavjud.

2019-yil uchun kriptovalyuta 291 bozorining umumiy kapitallashuvi - 194 839 570 114 dollarni tashkil etdi.
Quyidagi jadvalda bozor kapitallashuvi bo‘yicha eng yaxshi 20 kriptovalyuta berilgan.
Bitcoin eng mashhur kriptovalyutasi.
Tashqi ko‘rinishi bilan Bitcoin boshqa barcha shunga o‘xshash valyutalarning rivojlanishiga asos yaratdi.
Bitcoinni yaratuvchi o‘zlarini Satoshi Nakamoto deb ataydigan anonym dasturchilar guruhidir.
Shuni ta’kidlash kerakki, Bitcoin yaratuvchilari boshqa mutaxassislarga shu asosda yangi turdagi kriptovalyutalarni yaratishga imkon beradigan o‘zlarining ochiq kodlarini qoldirdilar.
Uning asosiy xususiyatlari quyidagilardan iborat.

• 
  Bitcoin P2P texnologiyasidan foydalanadi;
  
• 
  Bitcoin hech qanday nazorat organi yoki markaziy banksiz ishlaydi;
  
• 
  tranzaktsiyalarni qayta ishlash va emissiya tarmoq ishtirokchilari tomonidan birgalikda amalga oshiriladi;
  
• 
  Bitcoin ochiq manba;
  
• 
  uning arxitekturasi butun dunyoda tanilgan, hech kim Bitcoinga egalik qilmaydi va boshqarmaydi. Har kim tarmoq a’zosi bo‘lishi mumkin. O‘zining noyob xususiyatlari tufayli Bitcoin mashhur to‘lov vositasiga aylandi.
  

Bitcoinni emissiyasi 21 million dollar bilan cheklangan.
Ethereum markazlashtirilmagan dasturlarning blokcheyniga asoslangan va aqlli kontraktlar asosida ishlaydigan markazlashtirilmagan onlayn xizmatlarni yaratish uchun platforma. Yagona markazlashtirilmagan virtual mashina sifatida amalga oshiriladi. Bu Bitcoin Magazine jurnali asoschisi Vitaliy Buterin tomonidan 2013-yil oxirida taklif qilingan.
Ochiq platforma sifatida Ethereum blokcheyn texnologiyasini joriy qilishni sezilarli darajada osonlashtiradi, bu Microsoft, IBM va Acronis kabi yirik dasturiy ta’minot ishlab chiqaruvchilarining qiziqishini ochib beradi. Ethereum o‘rtasidagi asosiy farqlardan biri uning ochiqligi. Ethereumni yaratish uchun ishlatiladigan til har qanday dasturni yozish uchun va mavjud dasturlash tillaridan istalganidan foydalanish uchun ishlatilishi mumkin.
Boshqa kriptovalyutaladan farqli o‘laroq, Ethereum nafaqat to‘lovlar bilan cheklanib qolmay, balki, masalan, aqlli kontraktlardan foydalangan holda resurslarni almashish yoki aktivlar bilan bitimlarni ro‘yxatdan o‘tkazish vositasi sifatida ishlatiladi. Qo‘llash tuzilmasining mustahkamligi tufayli uni eng muhim sectorlarda - transport yoki sog‘liqni saqlash sohasida qo‘llash mumkin.
Ushbu valyutani ilgari Googleda ishlagan dasturchi Charli Li yaratgan. Litecoin 2011-yilda ishga tushirilgan. Kriptovalyutani yaratishning asosiy g‘oyasi Bitcoin oltin bilan taqqoslanishiga o‘xshab raqamli moliya bozorida kumush bilan taqqoslash o‘ziga xos analogga aylantirish edi.
Litecoin – bu bir hil darajadagi Internet-valyutasi bo‘lib, u dunyoning istalgan nuqtasiga deyarli nolga teng to‘lovlarni o‘z ichiga oladi.
Litecoin – bu to‘liq markazlashtirilmagan ochiq manba, global to‘lov tarmog‘i.
Bitcoin bilan taqqoslaganda, Litecoin tranzaksiyani tasdiqlash vaqti tezroq (2,5 daqiqa) va saqlash samaradorligi yuqoriroq. Sanoatning muhim qo‘llab-quvvatlashi, savdo hajmi va likvidligi bilan Litecoin Bitcoinga qo‘shimcha ravishda tijorat uchun tasdiqlangan vositadir.
Litecoinni emissiyasi 84 million dollar bilan cheklangan.
Ripple bir vaqtning o‘zida Bitcoinga qo‘shimcha sifatida yaratilgan, ammoto‘g‘ridan-to‘g‘ri raqobatlashadigan valyuta bo‘lmagan markazlashtirilmagan kriptovalyuta.
Tarjimada, Ripple kriptovalyuta "to‘lqin" degan ma’noni anglatadi, ya’ni ushbu valyutani yaratishdau butun ekotizimni rivojlanishiga hissa qo‘shadi deb taxmin qilingan. Mutaxassislarning ta’kidlashicha, Ripple qat’iy taqsimlangan reestrga ega bo‘lgan tengdosh tizimi, ammo Bitcoin bilan tashqi o‘xshashlikka qaramay, ushbu kriptovalyuta bir necha tub farqlarga ega:
1. Ripple kriptovalyuta eng yuqori Tranzaksiya tezligiga ega. Hozirda Ripple bilan ishlash tezligi jihatidan solishtiradigan biron bir tizim yoki boshqa valyuta yo‘q.
2. Ripple nafaqat xakerlik hujumlaridan, balki kiber hujumlardan ham yuqori darajadagi himoyaga ega, bu esa valyutani buzish yoki noqonuniy olish ehtimolligini anglatadi.
3. Ripple tangalariga inflyatsiya ta’sir etmaydi. Bunga eski tangalarni muomaladan chiqib ketishi bilan yangi tangalar bir xil hajmda yaratilishi orqali erishiladi.
4. Tranzaksiya to‘lovini boshqa kriptovalyutalari bilan taqqoslasansa, Ripple tranzaksiya narxi minimal bo‘ladi.
5. Tizim ichida siz nafaqat valyutalarni, balki qiymatlarni ham almashishingiz mumkin.
6. Tranzaksiyani e’lon qilingandan so‘ng uni tahrirlash yoki bekor qilish imkoniyati.

48. Kriptovalyutalarning afzalliklari va kamchiliklari

49. Blokcheyn tizimining rivojlanish tarixi 1991 yil - Styuart Xaber va V. Skott Stornetta blokcheynni taqdimot qilishdi. Ularning birinchi ishi hech kim hujjat vaqt belgilarini o'zgartira olmaydigan kriptografik jihatdan xavfsiz blokcheyn ustida ishlash hisoblanadi.