Рақобат тушунчаси ва моҳияти

8.5. Рақобатбардошликнинг мазмуни ва шакллари
Рақобатбардошлик
компанияда аниқ рақобатли устунликни мавжудлиги ва ушбу устунликдан рақобат курашида фойдаланиш қобилиятидир.
Рақобатбардошлик кўп даражали шаклларга эга:
товарнинг рақобатбардошлиги;
ходимнинг рақобатбардошлиги;
товар ишлаб чиқарувчининг рақобатбардошлиги;
тармоқнинг рақобатбардошлиги;
мамлакатнинг рақобатбардошлиги (ёки миллий иқтисодиётнинг рақобатбардошлиги).
Рақобатбардошликка таъсир этувчи омиллар:
Рақобатчи фирмалар сони
Рақиблар ҳаракатларининг диверсификациялашуви даражаси
Бозордаги талаб ҳажмини ўрганиш
Маҳсулотни табақалашуви даражаси
Истеъмолчининг бир ишлаб чиқарувчидан бошқасига кўчиш ҳаракатлари
Бозордан чиқиб кетиш тўсиқлари ва уларнинг даражаси
Бозорга кириб келиш ва унинг даражаси
Ёндош тармоқ бозорларидаги вазият
Рақиблар стратегиясидаги фарқлар
8.6. Рақобат концепцияси
Майкл Портер томонидан 1982 йили киритилган кенгайтирилган рақобат концепсиясининг мазмуни шуки, фирманинг асосий бозордаги рақобатли афзалликдан фойдалана олиш қобилияти фақатгина ўзи дуч келаётган бевосита рақобатга эмас, балки шу бозордаги потенциал рақиблар, ўринбосар товарлар, мижозлар ва етказиб берувчилар каби кучларнинг таъсирига ҳам боғлиқдир.
Потенциал рақиблар ва ўринбосар товарлар фирма учун бевосита хавф уйғотса, мижозлар ва етказиб берувчилар эса ўзларининг талаблари билан билвосита таҳдид солиб туради.
Кенгайтирилган рақобат концепцияси
Потенциал рақобатчилар
Ўринбосарлар
Таъминотчилар
Мижозлар
Тармоқдаги
Рақобатчилар
Ишлаётган фирмалар ўртасидаги рақобат
Янги рақибларнинг кириб келиш хавфи
Ўринбосар товарлар хавфи
Етказиб
берувчиларнинг савдолашиш қобилияти
Мижозларнинг савдолашиш қобилияти
Рақобатнинг беш кучи қуйидагилар:
Мавжуд компаниялар учун янги рақобатчилар, янги қатнашувчиларни бозорда пайдо бўлиши имконияти;
Иқтисодий муносабатлар иштирокчиларига таъминотчиланинг таъсир этиш имконити;
Харидорларнинг бозорда ҳукмронлиги (рыночная власть);
Маълум товар ўринбосарларининг бозорда пайдо бўлиш имконияти;
Бозорда фаолият юритаётган компаниялар ўртасидаги рақобат.
3. “Лидер орқасидан борувчи” стратегия.
4. Мутахассис стратегияси.
1. Лидер стратегияси.
2. “Курашга чақирувчи” стратегия.
Ф. Котлер фирманинг бозордаги улушидан келиб чиққан ҳолда рақобатчилик стратегиясини 4 та турга ажратиб кўрсатади: