Rangli va qora

 
 
X.
 
METALLURGIYADAGI ISTIQBOLLI, ZAMONAVIY YO’NALISHLAR 
HAQIDA UMUMIY MA’LUMOTLAR 
Metallurgiyadagi istiqbolli, zamonaviy yo’nalishlar -metallurgiya sanoati 
ishlab chiqarishida asosiy o’rinni egallaydi.
Hozirgi vaqtgacha mis metallurgiyasida keng tarqalgan texnologik sxema va 
ularning qurilmarini joylashish sxemalari ko’pgina kamChiliklarga ega. Ularning 
asosiy kamChiligi sifatida qimmatli komponentlarni texnologiyaning mahsulot va 
yarim mahsulotlari bilan ifloslanishiga olib keluvchi, rudali xom ashyoning ko’p 
bosqichli qayta ishlanishini keltirish mumkin. Buning natijasida ular rudali xom 
ashyodan to’liq va hamma foydali komponentlarni ajratib olinishini ta’minlamaydi. 
Bundan tashqari, mavjud pirometallurgik jarayonlar, birinchi navbatda energetik 
sarf – xarajatlar bilan bog’liq bo’lgan rudali eritish atrof muhitni ifloslanishiga olib 
keladi. Qo’llanilayotgan ko’pgina jarayonlarni eskirib, hozirgi kun talabiga javob 
bermaydigan deb atash mumkin.
Rangli metallurgiyada bir vaqtning o’zida xom ashyodan kompleks 
foydalanish va atrof – muhitni zararli chiqindilardan ishonchli himoya qilishni 
ta’minlaydigan qurilmalar va kam xom ashyo sarflaydigan texnologiyalarning 
metallurgik ishlab chiqarishga qo’llanila boshlanishi ilmiy – texnik taraqqiyotning 
muhim yo’nalishlaridan biri hisoblanadi.

---

215 
Xom ashyoni kompleks qayta ishlashning yuqori darajasi deganda birinchi 
navbatda undagi barcha qimmatli komponentlar: mis, nikel, rux, kobalt, 
oltingugurt, temir, nodir metall, noyob va sochma metallarni ajratib olish, 
shuningdek rudali xom ashyoning silikatli qismidan to’liq foydalanish tushuniladi. 
Sulfidli ruda va boyitmalar qayta ishlanganda, shuni nazarda tutish kerakki, ular 
etarlicha yuqori yonish issiqligiga ega bo’lib, undan texnologiyani olib borish 
uchun foydalaninsh kerak. Uning yonish issiqligidan foydalanish, mahsulotning 
tabiiy zahiralaridan to’liq foydalanish tushunchasiga kiradi. 
Metallurgiyada zamonaviy jarayonlarga quyidagi xususiyatlarga ega bo’lgan 
jarayonlar tushuniladi: 
-
kam yoqilg’i, elektr-energiya sarf qiluvchi; 
-
nisbatan sifatli mahsulot (metall), shu bilan birga xom ashyo tarkibida 
miqdori juda oz bo’lgan metallarni ajratib oluvchi; 
-
chiqindilar tarkibidagi asosiy metallarni minimal holga keltiruvchi; 
-
ishlab chiqarish chiqindilaridan, tarkibida metall miqdori juda oz bo’lgan 
mahsulotlardan metall ajratib oluvchi; 
-
chiqindilar tarkibidagi asosiy metallarni minimal holga keltiruvchi; 
-
ishlab chiqarish chiqindilaridan, tarkibida metall miqdori juda oz bo’lgan 
mahsulotlardan metall ajratib oluvchi; 
-
rudadan to’g’ridan-to’g’ri, uni boyitmasdan metall ajratib oluvchi; 
-
ekologiyaga zararli ta’siri kam bo’lgan jarayonlar; 
-
metall ajratib olishga mahalliy xom ashyolar talab qilinuvchi jarayonlar. 
Zamonaviy metallurgik jarayonlardan hozirgi paytda quyidagi yo’nalishlar 
ajralib chiqdi: 
-
avtogen jarayonlar; 
-
uyumda va er ostida tanlab eritish; 
-
kosmik metallurgiya; 
-
biometallurgiya.