Раҳмонов Улуғбек Каримович

М у с и қ а г а э м о ц и о н а л ж а в о б н и ў с т и р иш. Бу 
ўринда ифодали ижро этиш ва асар мазмуни ҳақида таъсирчан ҳикоя
жуда муҳимдир. Педагогик амалиётда мусиқа фольклори, ҳозирги 
замон 
асарларидан 
кенг 
фойдаланилади. 
Турли 
инсоний 
кечинмаларни ифода этишга қодир бўлган мусиқа тингловчиларни 
бирлаштиради ва улар ўртасида муомала воситаси вазифасини 
ўтайди. Қўшиқ бир неча айрим хиссиётларни бир кучли ҳиссиётга ва 
бир неча қалбларни — битта кучли ҳис қилувчи қалбга 
бирлаштириши мумкин. Агар болани мусиқа, қўшиқни тинглаётганда 
рақс ижро этилаётганда кузатиб турилса, унинг жилмайиши, ҳолати, 
ҳаракати қандай ўзгаришига осонгина ишонч ҳосил қилиш мумкин. 
Бола умумий кайфиятини таърифлашда хато қилиши, тўғрироғи уни 
англатиш учун керакли сўзлар топа олмаслиги мумкин, бироқ, унинг 
бутун хатти-ҳаракати уни асар қанчалик қамраб олганини ва ўз 
ҳиссиётини ифода этишни исташини айтиб туради. Мусиқа ахлоқий 
ҳиссиётларни тарбиялашга, ўз яқинларига, халқига, унинг 
қаҳрамонлари ва харбийларига муҳаббат уйғотишга ёрдам беради. 
Мусиқа бола ҳиссиёти ва фикрларини такомиллаштиради. 
Мусиқа таассуротлари билан б о й и т и ш. Бу вазифа 
болаларни ўзларининг ёшларига мувофиқ келувчи асарлар билан 
таништириш орқали амалга оширилади. Ўқув мусика дастури бола 
ҳаётини унга тушунарли ҳодисаларни акс эттирувчи чолғу пьеса ва 
қўшиқлардан ташкил топган. Бу ерда фожиали тўқнашувлар, нозик 
оҳанглар йўқ. Шакл ва услуб етарлича содда, оҳанглар ёрқин ифода 
этилган. Шунингдек бетўхтов тараққий этувчи ифода воситалари 
янгиланиб борувчи, болаларни замонавий мусиқани идрок этишга 
тайёрлайдиган асарлардан ҳам фойдаланилади. 
Б о л а л а р н и м у с и қ а ф а о л и я т и н и н г ҳ а р х и л т у 
р л а р и д а қ а т н а ш т и р и ш : идрок этиш, ижрочилик (қўшиқ 
айтиш, ўйин сахнаси, болалар мусика асбобларини чалиш), мусика 
таълими билимлари, мусика ижоди. Бу вазифа музика асарларига 
қўйилиши асосий талаб — юксак-бадиийлик ва соддаликка риоя 

---

83 
қилинган тақдирдагина ҳал қилиниши мумкин. Ритмик ҳаракатлар 
(фортепиано ва куйлаш)га мўлжалланган асарлар динамиклиги, 
мазмуни, аниқ тузилиши билан ажралиб туради. Болаларнинг 
имкониятларларига кўра уларга аталган қўшиқлар унчалик мураккаб 
эмас, бироқ талаффуз жиҳатидан етарлича ифодалидир. Тинглаш 
учун берилган дастури анчагина кенг ва хилма-хилдир. Мусика
фаолиятнинг ҳар бир тури сингари билим доирасини кенгайтиради, 
қўшимча билимлар эгаллашга ёрдам беради. Масалан, қўшиқ айтиш 
вақтида болалар куй мазмуни белгиларига дуч келадиларки, уларни 
чўзиқ ёки қисқа, оҳангдор ёки оддийгина ижро этишлари керак 
бўлади. Улар айрим ибораларни тинглаб, куйнинг йўналиши 
(юқорига ёки пастга)ни, товушларнинг бирикишини (йўғон-ингичка, 
узун-қисқа) аниқлайдилар. Пьеса, қўшиқ, ўйин, рақс болаларни 
тушунчалар, музика терминлари: музикали муқаддима, хотима, 
фраза, қисм ва шу кабилар билан таништиради.