Rajapova gulshirinning "atom yadrosi va elementar zarralar fizikasi" fanidan

Zararli nurlanishlar va ulardan himoyalanish.  

  

Zararli  nurlanishlar  manbalari.  Zararli  nurlanishlar  quyosh  nurlari  ta‟sirida, 

simobli-kvars  lampalardan  foydalanish  vaqtida,  metallargа  issiqlik  bilan, 

ishlov berishda, radioto„lqinlarni uzatishda, yuqori chastotali generatorlarda, 

qishloq  xo„jalik  mahsulotlariga  sun'iy  radioaktiv  moddalar  bilan  ishlov 

berishda,  atom  elektr  stansiyalarda  hosil  bo„lishi  mumkin.  Elektromagnit 

nurlanishlar radiolokatsiya, yadro fizikasi, televidenie, tibbiyot va metallarga 

issiqlik bilan ishlov berishda qo„llaniluvchi ultra yuqori chastotali  - UVCH 

va  o„tа  yuqori  chastotali  -  SVCH  generatorlarida  yuzaga  keladi.  Ish 

xonalarida  yuqori  va  ultra  yuqori  chastotalarning  manbai  sifatida  energiya 

uzatmalarini  (fider  liniyalar),  induksion  g„altaklarni,  kondensa-torlarni, 

tebranuvchi  konturlarning  ekranlashtirilmagan  elementlarini  misol  qilib 

keltirish mumkin.   

Radiatsiya 

(lot. radiatio - nurlanish) -yadroviy oʻzgarishlar oqibatida 

vujudga keladigan elektromagnit va korpuskulyar nurlanishlar, Quyosh 

nurlanishi, kosmik nurlar oqimlari. Radiatsiyaning tirik organizmga taʼsiri R. 

dozasi bilan belgilanadi. Rentgen (r) bilan oʻlchanadi. R. miqdori singuvchi 

radiatsiya va boshqa radioaktiv nurlanishlarning shikastlovchi taʼsiriga 

bogʻliq. Bir kunda 20 r gacha Radioaktiv kishi organizmi uchun xavfsiz doza 

hisoblanadi. Bundan ortiq miqdordagi radioaktiv organizmdagi toʻqimalarni 

shikastlab, kishini nurlanish kasalligiga mubtalo qiladi. Radioaktivlik dozasi 

dozimetrik asboblar yordamida oʻlchanadi. Radioaktiv modda (a, r~, u 

nurlar, neytronlar va boshqalar) va boshqa ionlovchi nurlanish manba 

---

(rentgen qurilma)lari bilan ishlaganda ularning zararli dozasini xavfsiz 

nurlanish dozasigacha kamaytirish uchun tadbirlar kompleksi ishlab 

chiqilgan.