Ражабов Зайниддин

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

35 
2.2. Rauf Parfi she’rlari tahlilida innovatsion yondashuv
 
So‘z – Rauf Parfi eng ko‘p murojat qilgan so‘zlardan biri. Bu albatta badiiy 
so‘z – adabiyot, xossatan she’riyat ma’nosida. Mumtoz she’riyatimizda so‘z ba’zan 
mana shunday ma’noda ishlatilgan. So‘fi Ollayorning quyidagi bayti ham so‘zga 
emas, balki she’rga berilgan tarif: 
Agar so‘z jona paydo qilmasa soz, 
Ani so‘z demagil, ey majlisafruz. 
Rauf Parfi ijodida ham so‘z mana shunday keng ma’noda qo‘llaniladi. U 
«she’riyat» nomli verlebrida: «So‘zlar kerak bosh harflarda yaralgan, bosh 
harflardan yaralgan so‘zlar»
1
- deydi. Bu bilan shoir adabiyotning bosh vazifasiga 
urg‘u beradi. Bosh harflardan yaralgan so‘zlar, bu - ERK, INSON, IYMON, 
VATAN, MILLAT, HAQIQAT… va, aynan, shu tushunchalar yo‘lidagi kurash – 
«Bosh harflar»dir. Rauf Parfi nazdida adabiyot mana shunday katta harflardan 
yaralgan tushunchalar yolidagi kurashlarga yarashi kerak. Agar shunday bo‘lmasa, 
bunday «ovoz» kerak emas, bunday «kelbat» ham: 
Shunday bo‘lmasa agar, 
Nega kerak bu kelbat, bu ovoz?! 
Shunchaki daraxtday o‘smoqmi, 
Shunchaki daryoday oqmoqmi 
darbadar?!. 
Rauf Parfi ijodga mana shunday mas’uliyat bilan yondashadi. Uning uchun 
adabiyot ko‘ngilxushlik emas, shuningdek, ijodkor ham shunchaki darbadar - 
bemaqsad chopadigan «daryo» emas… 
Rauf Parfiga berilgan yuqoridagi ta’riflardan shuni anglash mumkinki, 
ijodkorning ijod namunalari o`quvchini har tomonlama yetuk inson qilib 
tarbiyalaydi. Insonni irodali, sabrli, g‘ururli va vatanparvar bo‘lishlikka undaydi. 
1
O‘zbek adabiyoti va san’ati gazetasi 2010-yil 4-soni 24-bet 

---

36 
Rauf Parfi e’tirof etgan «bosh harflar» insoniyat uchun qanchalik katta 
ahamiyatga ega ekanligini bugun zamonning o‘zi isbotlab turibdi. Shuning uchun 
ham ijodkorning she’rlarini o‘qitish jarayonlarida uning ma’no-mazmunini 
o‘quvchilarga tushinarli tilda yetkazish dolzarb ahamiyatga ega. Bu holat 
umumta’lim maktablari tizimida faoliyat olib borayotgan ona-tili va adabiyoti fani 
o‘qituvchilarining oldiga katta mas’uliyatni yuklaydi. O‘quvchiga shoir she’rlarini 
shunchaki yod oldirib, yoki ifodali o‘qitib qo‘yishi mumkin. Lekin bu bilan aniq 
maqsadga, ya’ni, she’rining yuragiga kirib borib bo‘lmaydi. Bunga erishish uchun 
o‘qituvchidan yuksak bilim, keng dunyoqarash talab etiladi. Chunki shoir 
she’rlarini avvalo o‘qituvchi chuqur anglashi, qolaversa, o‘quvchilar ongiga 
singdira olish yo‘llarini ham bilishi lozim. Bunda o‘qituvchi zamonaviy pedagogik 
texnologiyalardan o‘rinli foydalana olishi qaysi texnologiyani qanday o‘quv 
jarayonida qo‘llashni bilishi darkor. 
O‘quv jarayoniga innovatsion yondashuv degani bu – pedagogik amal va 
usullar ketma-ketligi bo‘lib, yaxlit didaktik tizimni tashkil etadi. O‘quv jarayoniga 
joriy etilishi bilan kafolatli o‘quv maqsadiga erishiladi. O‘quvchi shaxsining to‘liq 
rivojlanishiga imkon yaratadi. Innovatsion texnologiyani amalga oshirishda 
qo‘llanadigan barcha amallar va usullardan ko‘zlangan natijaga erishish yo‘li
ushbu texnologiyaning algoritmi sifatida qaraladi. 
Demak, innovatsion yondashuv didaktik masalalar yechimiga yo‘naltirilgan 
yoki oldindan loyihalashtirilgan ta’limning reja asosida izchil amalga tadbiq 
etilgan ketma-ketligi o‘zaro bog‘liq padagogik harakatlardir. 
Umumta’lim maktablarida adabiyot o‘qitishda innovatsion texnologiyalar 
ta’lim samaradorligini ta’minlaydi. Mazkur bitiruv malakaviy ishda ushbu 
texnilogiyaning asosiy vazifa va belgilari -