Rahim Vohidov, Husniddin Eshooqutov

Qora rang elga toj-u torakdur, Kim bu rang ichradur, muborakdur (10, 176). "Sab'ai sayyor"dagi Zayd zahhob sarguzashtlariga baishlangan ikkinchi she'riy qissada ulu shoiryurt hukmdorlarini nihoyatda sergak va hushyor, zukko va tadbirkor blishga chaqiradi. Mamlakatni idora etishda ilm-u hunar ahlining madadidan foydalanishning afzalliklari, ayni choqda, podshohning e'tiborsizligi bilan shu ijtimoiy tabaqa vakillarining ba'zi nopok harakatlariga yo'1 ochilishi natijasida saroy fisq-u iujur, adovat, qalloblik makoniga aylanishi haqida fikr yuritiladi. Zayd tabiblikda tengi yq shifokor. Falsafa bobida tengsiz faylasuf. Xullas, u har jihatdan usta va uddaburon inson, Uning yagona nuqsoni-hiylagarlik va firibgarlik bilan boylik orttirishga intilishidir. Ilm-u hunari bilan podshohning eng yaqin kisMsiga aylangan Zayd hukmdordan ikki ming botmon oltin talab etib, ulkan taxt barpo etishga kirishadi. Zaigar tabiatidagi nuqsonli illatlar olib kelib, bunyod etilayotgan oltin taxtning juda katta ichki qismi kumush bilan "bezatiladi". Keyinchalik saroy a'yonlari Zaydning bu qilmishini fosh etishga tushishadi. Hukmdor taxtining yuqori qismidan rin olgan trt tovus qanotlarini yoyib, Humo qushi misol unga baxt-iqbol tilagandek soyabon blardi. Taxtning pastki minoralarida joylashgan ttilar esa: "Shoha kom lsun, Anga bu taxt mustadom lsun" deyishardi. Saroy ahli ikki ttini almashtirib, ulardan biriga: "Taxt rkashdur", ikkinchisiga esa: "Musannifi ashdur",-so'zlarmi rgatishadi. Shu tariqa Zaydning qallobligi fosh blib, u zindonband etiladi. Ilm-u hunarini namoyish etgan va nafsini tiya olishi bilan tutqunlikdan ozod blgan Zayd butparastlar vatani blgan Qustantaniyaga yo⁽l oladi. Bu yerda butparastlikning rasm-u qoidalarini yaxshi zlashtiradi, buyuk diniy arbobga aylanadi. Ammo shu yerda ham u qallobligidan voz kechmaydi. Oltindan yaratilgan butlarni zi yaratgan temk butlar bilan almashtirib, ularni oUb yurtiga qaytadi. Mamlakat hukmdori xastalanib yotgan edi. U Zaydni krishni

va uni birorta asir hali omon chiqmagan chohga tashlaydi. Farzandiarini zolim Jobirning asiri blganini eshitgan Navdar quruqlikdan, Nmon esa dengizdan qaroqchilaiga qarshi jangga kirishadi. Navdar rmonda bir gzal kiyikni uchratib, uning ortidan quvib ketadi. Oqibatda shoh lashkaridan ayrilib, dushman qliga asir tushadi. Ulu shoir shu lavhadan sng, "Sab'ai sayyor"ning bosh qahramoni, ovga mayli juda yuksak bo^lgan Bahrom va barcha shohlaiga git bolarli quyidagi satrlarni bitgan: