2
» - тез-тез гина-кудурат тугаирадиган ва узгариш лозим булган
нотугри муносабат; «
1
» - жиддий узгартирилиши керак булган
з^ар томонлама нотугри муносабат.
Мукаммал тавсифномаларда рахбар шахснинг юкорида тил-
га олинган хар бир хислатлари муста^ил тарзда бахоланиши
мумкин.
11. Эмоционал хусусиятларга баз^о беришда («Туйгулар ва
з^иссиётлар» булимига, «Психик процесслар» мавзусига каранг)
мазкур шахсга кандай кайфият хослиги з^исобга олинади. Купин
ча хушчакча^, гамгин ёки вазмин; хар хил турдаги кийинчиликлар
- купинча саросималик, иккиланиш ёки аксинча, уз кучини англаш,
жуш^инлик юзага келтиради.
Миссий баркарорликни баз^олашда рахбар шахсига нималар
купро^ хослигини аникпаш лозим: кайфият доимийми ёки тез-тез
www.ziyouz.com kutubxonasi
узгарадими, кайфияти бирдан узгарадими ёки секин-асгами, ^анча-
лик таъсирланувчан (^ар кандай ё^имли ^одиса хурсандчилик ^ис
сини юзага келтирадими, ^ар ^андай мавда-чуйда ёкимсизлик кат
ти^ хафа ^иладими ёки кундалик ^аётда ало^ида хурсандлик ва
алохида хафалик курсатмайдими); серзардами, серзардалик тусат-
дан пайдо буладими ёки секин ^осил буладими; кутишга мажбур
булганда узини кандай тутади; муваффа^иятсизлик, кунгилсизлик-
лардан сунг тез тинчланадими ёки кунгилсизлик сабаблари тугати-
лишига ^арамай, ички кечинмалари давом этаверадими ва ^оказо.
12.
Туйгунинг кучлилик даражасини ба^олаш ^уйидагича
амалга оширилади: «5» - бирмунча кутаринки кайфият ва туйгу
лари ^амиша кучли, фаолиятга ижобий таъсир ^илади; «4» - бир
текис кайфият хос, тушкунлик, саросималик ^олатлари кам була
ди; «3» - кайфият ва туйгулар узгариб туради, кучли ёки кучсиз
туйгуларнинг устунлиги сезилмайди; «
2
» - тушкунлик кайфия-
тига тез-тез берилади ва фаолиятга салбий таъсир ^илувчи асте-
ние (кучсиз) ^амда эмоционал кайфияти реакциялари ^ам тез-тез
пайдо булади; «
1
» - кайфияти ^амма вацт тушкун, у факат бе-
фар^лик кайфияти билан алмашиши мумкин.
Су^бат жараёнида характерланаётган шахе дикщатининг ху-
сусиятларини ба^олаш учун куйвдагиларни аншршш керак: бир ва!$т-
нинг узвда иккита ёки ундан ортик ишни бажариш унинг учун енгил-
ми ёки огарми, (масалан, хат ёзиш ва гаплашиши, бирон иш билан
шугулланиш ва атрофдагиларни кузатиш); театр ёки кинода булган
пайтвда са^нада ёки экранда юз бераётган ^амма нарсаларни пащ -
ай оладими ё булмаса д и ^ ат и ^андайдир бир нарса устида тухта-
либ ^оладими ва бошкалар. Бирон нарсани бажариб туриб, атрофи-
да нималар булаётганини пайкай олишини ани^лашлозим; бирон
нарсани сураётган пайтида бир мавзудан бош^а мавзуга енгиллик
билан ута оладими ёки бир мавзудан бошца мавзуга утиш унинг учун
жуда кийинми; иккинчи даражали масалаларни, юзаки муло^аза-
ларни осон идрок ^илиб эсда са^айдим и, уртоюгари шовкин-сурон
килиб
турган пайтда ишлай оладими; тушунтириш пайтида тез-
тез чалгиб турадими; гуё зур диккат билан эшитаётганга ухшаб,
аммо кейинчалик маълум булишича, у ^еч нарсани эшитмаган булиб
чикадими, паришонхотирлиги купро^, нималар асосида ^осил була
ди - дшщатини бирон нарса устида туплай олиш кобилияти йу^ли-
гвданми ёки доплати кандайдир нарсалар, фикрлар ва шу кабиларга
жалб булганлигиданми.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Раз^бар хотирасининг ма^сулдорлигига умумий бахо бериш
учун ^уйидагиларни а н и ^ а ш керак: бирон нарсани эсда олиб
^олиш учун куп марталаб такрорлайдими ёки янги маълумот
ларни узи яхши биладиган маълумотлар билан бош аш га ^ара-
кат киладими; алоз^ида усуллардан фойдаланмайдими; кандай-
дир предметни урганишда узи у^ишни ё^тиради, бошкалар
у^ишини эшитади ёки уз-узича овоз чи^ариб у^ийди, бирон нар
сани эслаётганида ^аерда ва ^ачон бу нарса з^а^ида эшитгани-
ни ёки укиганини, китобдаги жойини (бетларини) эслашга инти-
ладими; тарихий номларни, саналарни яхши эслаб цоладими
ёки фа^ат у^иганларининг маъносини яхши эсда са^лайдими;
ра^амларни, формулаларни, номларни эшитганда ёки укиган-
да яхши эслаб ^оладими, хотирасида са^лаган материаллар-
дан самарали фойдаланадими?
Жисмоний тайёрловчи ра^бардан характерланувчи шахе
спорт топширшугарининг элементлари ва уларнинг изчиллигини
^анчалик яхши “эслаб ^олишини билиш керак (бир марта овоз
чикариб, of
33
kh айтиб бергандами, ёзма вазифани бир марта у^иб
бергандами ёки раз^бар вазифани бир неча марта курсатганда-
ми; вазифани бир неча марта такрорлаб курсатиш керакми).
Тафаккурнинг тан^идийлиги ва фаросатлиликни баз^олаш
учун ^уйидагиларни аншугаш керак: характерланаётган шахе
^уйилган саволларни тез ва яхши тушуна оладими; берган жа-
вобларида з^озиржавобликни намоён киладими; керагидан орти^,
тез, лекин уйламаедан жавоб ^айтаришга мойиллик йу^ми; бир
^олипда бажаришга з^аракат ^илиб, ма^садга эришишга ёрдам
берувчи усулларни топа оладими; янги тактик шароитда, спорт
уйинларида ва мусоба^аларда масалани тез ёки секин хал ^ила-
дими, ра^ибининг ниятини пащайдими. Фаросатлиликни тайёр-
ланганлик ва умумий маданият даражаси билан аралаштириб
юбормаслик зарур.
13.
Узини тута билиш фаолиятнинг ^уйидаги хусусиятларига
^араб белгиланади: мураккаб шароитларда з^амма ва^т узини
тута биладими ёки узини тута олмай долган доллар з^ам булган-
ми; кучли з^аяжон пайтида узини хотиржам тута биладими; газа-
би кайнаганда уни онгли зур бериш йули билан осонгина ёки ки-
йинчилик билан боса оладими; з^аяжонланиш ёки ^андайдир бошка
з^иссиёт таъсири билан бир иш ^илиб ^уйиб, кейин пушаймон ей-
диган доллар тез-тез булиб турадими; кечинмалар пайтида кучли
www.ziyouz.com kutubxonasi
кул-оёк, ^аракатлари, имо-ишоралар, овоз ва бош^аларнинг
узгариши юзага келадими.
Иродавий сифатларга ба^о беришда даставвал одамнинг ^ан-
чалик максадга интилганлигини ^исобга олиш зарур: ^абул ^ил-
ган ^арорида узо^ муддат давомида ва чидам билан тура олиш
добили ятига эгами; максадга эришишда учраган ^аршиликлар-
ни енгишда канчалик катъий, ^анчалик тиришцо^, бошлаган
ишни охиригача олиб борадими ёки аввал гайрат билан кири-
шиб, кейинчалик тезда совиб ^оладими; ^андай хусусиятлар
купро^ унга хос: ашаддий кайсарликми ёки ута ён босишми; ^ан-
чалик ^атъий (бирор i^apopra келишда иккиланадими ёки ортщ ,
даражада тез ва етарлича асосланмаган карор кабул ^илишга
мой ил ми) ва ^оказо. К[уркиш ^иссининг намоён булиш шаклла-
рини урганиш ва ба^олаш му^имдир.
14. Нерв жараёнларининг ^аракатчанлик (5 ва 4 баллар би
лан ба^оланадиган) ёки сустлиги намоён буладиган
Do'stlaringiz bilan baham: |