Radjabov A., Vaxidov A. X. Toshkent 2017

15-bob. RESPUBLIKA OLIY TA’LIM TIZIMI. OLIY TA’LIM
MUASSASALARIDA 0 ‘QUV-TARBIYA JARAYONLARI VA
ULARNING ME’YORIY ASOSLARI
15.1. Respublika oliy ta’lim tizimi va uning boshqaruvi
1998-yilgacha bo‘lgan davr mobaynida Respublika oliy ta iim
muassasalarida bir bosqichli diplomli mutaxassislar tayyorlanib 
kelingan, jumladan, sobiq Toshkent irrigatsiya va qishloq xo‘jaligini 
mexanizatsiyalash injenerlar institutida (TIQXMII) 
«Qishloq 
xo‘jaligini mexanizatsiyalash», «Yer tuzish va yer kadastri», 
«Qishloq va suv xo‘jaligi energetikasi», «Gidromelioratsiya» 
«Iqtisodiyot», «Menejment» fakultetlari qoshidagi mutaxassisliklar 
hamda ixtisosliklar bo'yicha injener kadrlar tayyorlanilgan.
1994-yildan e’tiboran Oliy ta iim ikki bosqichli tizimi 
bakalavriatura va magistratura bo‘yicha kadrlar tayyorlash y o ig a 
qo‘yildi. Ushbu tizim 1997-yilda qabul qilingan « T aiim to‘g ‘risida» 
gi qonun va Kadrlar tayyorlash milliy dasturi asosida amalga 
oshirilmoqda.
0 ‘zbekiston Respubiikasi davlat va nodavlat ta iim muassasalari 
qaysi vazirlik yoki idora tasarrufida boiishidan qat’iy nazar ularning 
o‘quv-uslubiy faoliyati 0 ‘zbekiston oliy va o ‘rta maxsus ta iim
vazirligi tomonidan muvofiqlashtirilib nazorat qilinib boriladi.
Oliy ta iim sohasidagi davlat sisyosati quyidagi tamoyillariga 
asoslanadi:
- t a i i m va tarbiyaning gumanistik, demokratik mazmunda 
ekanligi;
- universitet taiim ininig ustivorligi;
- o ‘rta maxsus, kasbiy, oliy va oliy taiim dan keyingi taiim ning 
uzluksizligi va ketma-ketligi;
- ta’lim tizimining dunyoviy mazmunda ekanligi;
-d a v la t ta iim standartlari doirasida ta iim olishning hamma 
uchun ochiqligi;
- t a i i m dasturlarini tanlashga umumiy va tabaqalashgan 
yondoshuv;
-bilim donlik va iste’dodni rag‘batlantirish;
193

---

- o li y
ta’lim 
tizimida 
davlat va jamoat boshqaruvini 
uyg‘unlasbtirish;
- oliy ta ’lim., fan va ishlab chiqarish birlashuvini ta’minlash.
Talabalami oliy ta ’lim muassasalariga qabul qilish davlat
grantlari va to ‘lov-kontrakt vositasi bilan abiturientlaming bilim 
darajasini test va boshqa sinov turlariga binoan aniqlash yo‘li orqali 
amalga oshiriladi.
Oliy ta’limning maqsadi - 0 ‘zbekiston yuksak rivojlangan 
demokratik mamlakatlar darajasida ilmiy-texnikaviy, iqtisodiy, 
ijtimoiy va madaniy rivojlanish bilan ta’minlay oladigan, yuksak 
ma’naviy, madaniy va axloqiy fazilatlarga ega yuqori malakali 
raqobatbardosh kadrlar yetishtirishdir.
Oliv taTimning asosiy vazifalari quvidagilar:
- davlat ta’lim standartlariga muvofiq ilg‘or, zamonaviy ta’lim 
va kasb-hunar dasturlari asosida yuqori samarali o ‘qitishni tashkil 
qilish va malakali kadrlar yetishtirishni ta’minlash;
- mamlakatning iqtisodiy, ijtimoiy rivojlanishi istiqbollari, 
jamiyat talablari ga binoan fan, texnika, ilg'or texnologiya, 
iqtisodiyot va madaniyatning zamonaviy yutuqlari asosida kadrlar 
o‘qitishni 
tashkil 
qilish 
va 
uning 
uslublarini 
muntazam 
takomillashtirish;
- yoshlami milliy tiklanish mafkurasi va umuminsoniy 
qadriyatlami bilish asosida, mustaqillik g ‘oyalari, Vatan, oila, 
tabiatga mehr va insonparvarlik ruhida tarbiyalash;
- o 'q u v
amaliyotiga 
yangi 
pedagogik 
va 
axborot 
texnologiyalarini kiritish, o‘qitishni shakllashtirish va masofaviy 
vositalar bilan ta ’minlash;
- ta’lim, fan va ishlab chiqarish birlashuvining amaliy 
tizimlarini ishlab chiqish va amaiiyotga kiritish;
- ilmiy-pedagogik kadrlar va talabalarning ilmiy tadqiqotlari va 
i jodiy faoliyatlari orqali fan, texnika va texnologiyani rivojlantirish;
- davlat va nodavlat ta’lim muassasalarini rivojlantirish asosida 
ta ’lim xizmatlari bozorida raqobatii muhitni shakllantirish;
- oliy ta’lim muassasalari boshqaruvini takomillashtirish va ular 
mustaqilligini kengaytirish; ta’sischilar, va’siylar. jamoat kuzatuv 
kengashlari shaklida yangi jamoat boshqaruvini kiritish;
194

---

- o li y ta iim sohasida yuksak rivojlangan mamlakatlar bilan 
o‘zaro foydali hamkorlikni rivojlantirish.
Oliy ta iim tizimi quvidagilardan iborat:
-d a v la t ta iim standardariga muvofiq ta iim va kasbiy-taiim 
dasturlarini amalga oshiruvchi davlat va nodavlat oliy taiim
muassasalari;
- o liy ta iim rivojlanishiga zarur b o ig a n tadqiqot ishlarini 
bajaruvchi ilmiy-pedagogik muassasalar;
- t a iim n i boshqarish davlat idoralari,hamda ular tasarrufidagi 
korxona, muassasasi va tashkilotlar.
Oliy ta iim muassasalari mutaxassislar tayyorlashni «Oliy ta iim
yo‘nalishlari va ixtisosliklari Klassifikatori» ga muvofiq amalga 
oshiradi.
Davlat 
ta iim
muassasalarida 
tayyorlanadigan 
ta iim
yo‘nalishlari 
va 
ixtisosliklari 
ro‘yxatini 
faqat 
0 ‘zbekiston 
Respubiikasi Vazirlar Mahkamasi joriy qiladi.
Oliy ta iim muassasalari tomonidan ta iim yo‘nalishlari va 
ixtisosliklarining ro‘yxati ta ’lim va kadrlar tayyorlash sohasidagi 
marketing rivojlanishi bilan aniqlab boriladi va mehnat bozori 
talablarini hisobga oligan holda, davriy qayta ko‘rib turiladi.
0 ‘zbekiston Respbulikasida oliy ta iim muassasalarining 
quyidagi turlari joriy etiladi: