Radjabov A., Vaxidov A. X. Toshkent 2017

14.2. Davlat ta’lim standard, malaka talablari, ularning
mazmun va mohiyati
Oliy 
ta’limning 
bakalavriat 
muayyan 
yo‘nalishi 
yoki 
magistratura mutaxassisliga qo‘yiladigan malaka talablari, ta’lim 
mazmuni, bakalavr yoki magistr tayyorgarligining zaruriy va yetarli 
darajasini, 
kadrlar 
tayyorlash 
sifatini 
baholash 
darajasini 
belgilaydigan etalon daraja - bu Davlat ta’lim standartidir (DTS).
Oliy ta’limning davlat ta’lim standarti (ОТ DTS) ta’lim 
yo‘nalishi bo‘yicha oliy m a’lumotli bakalavrlar tayyorlash ta’lim 
dasturlari 
o ‘zlashtirilishini 
amalga 
oshirishda 
0 ‘zbekiston 
Respublikasi hududidagi oliy ta’lim muassasalari uchun majburiy 
talablar majmuasini ifodalaydi.
Oliy ta’lim muassasasi mazkur ta ’lim yo'nalishi bo‘yicha 
kadrlar tayyorlash vakolatiga ega boiganda DTS asosida ta’lim 
dasturlarini amalga oshirish huquqiga ega deb hisoblanadi,
ОТ DTSning asosiy foydalanuvchilari:
- mazkur ta’lim yo‘nalishi va tayyorgarlik darajasi bo'yicha 
fan, texnika va ijtimoiy soha yutuqlarini hisobga olgan holda ta’lim 
dasturlarini sifatli ishlab chiqish, samarali amalga oshirish va 
yangilash uchun mas’ul oliy ta’lim muassasalarining professor -
o‘qituvchilari;
- ta’lim yo‘nalishinmg ta’lim dasturlarini o‘zlashtirish bo‘yicha 
o‘quv-tarbiya faoliyatini samarali amalga oshiruvchi barcha 
xodimlari va talabalari;
- o ‘z vakolat doirasida bitiruvchilaming tayyorgarlik darajasiga 
javob beradigan oliy ta’lim muassasalarining boshqaruv xodimlari 
(rektor, prorektorlar, o‘quv bo‘limi boshlig‘i, dekanlar va kafedra 
mudirlari);
- bitiruvchilaming tayyorgarlik darajasini baholashni amalga 
oshiruvchi Davlat attestatsiya va imtihon komissiyalari;
- oliy ta’lim muassasasini moliyalashtirishni ta’minlovchi 
organlar;
- oliy ta’lim tizimini akkreditatsiya va sifatini nazorat qiluvchi 
vakolatli Davlat organlari;

---

-
ta iim yo‘nalishini ixtiyoriy tanlash huquqiga ega boigan 
abiturientlar va boshqa manfaatdorlar.
Davlat ta iim standarti 5 ta bobdan iborat b o iib , unda ta iim
yoimlishini umumiy tavsifidan (1- bob), yo‘nalishi bo‘yicha 
bakalavming tayyorgarlik darajasiga talablar (2-bob), kasbiy ta iim
dasturi mazmuni va stukturasi (3-bob), kasbiy ta iim dasturini 
ruyobga chiqarish (4-bob) va bakalavr tayyorlash sifatini nazorat 
qilish (5-bob) aks ettirilgan.
Barcha turdagi auditoriya va auditoriyadan tashqari o‘quv 
ishlarini o ‘z ichiga olgan o‘quv yuklamasining eng yuqori hajmi 
haftasiga 54 soat qilib belgilanadi. Ishlab chiqarishdan ajralgan 
holda (kunduzgi) o ‘qish shakli uchun auditoriya mashg‘ulotlarining 
eng yuqori hajmi haftasiga 36 soatgacha qilib belgilanishi mumkin.
0 ‘qishning normativ muddati to ‘rt yil boigani holda o‘quv 
jarayoni 204 hafta davom etishi zarur.
0 ‘quv davrining umumiy hajmi quyidagicha taqsimlanadi:
nazariy ta’lim - 63 - 70%;
attestatsiya - 8 - 10 %;
ta’t i l - 1 2 - 16 %;
malaka amaliyoti - 6 - 12 %;
bitiruv malakaviy ishi - 2 - 3%.
Nazariy ta iim hajmi “Qishloq va suv xo‘jaligi” bilim sohasiga 
muvofiq fanlar bloklari bo‘yicha quyidagicha taqsimlanadi: 
gumanitar va ijtimoiy-iqtisodiy fanlar - 1 5 - 1 7 % ;
matematik va tabiiy -ilmiy fanlar - 20 - 25 %; 
umumkasbiy fanlar - 35 - 50 %; 
ixtisoslik fanlar — 1 0 - 15 %; 
qo‘shimcha fanlar - 5 - 7 
%.
0 ‘quv yilida ta ’til davrining umumiy hajmi 6 - 1 0 hafta qilib 
belgilanadi.
Oliy taiim ning bakalavriat ta iim yo‘nalishida o‘quv davri 
nazariy bilimdan (ma’ruza, amaliy va laboratoriya mashg‘ulotlari, 
seminarlar), attestatsiyadan, ta’tildan, malaka amaliyotlaridan va 
bitiruv ishidan iborat boiadi.
189

---

Nazariy bilim gumanitar va ijtimioy - iqtisodiy fanlar, mate­
matika va tabiiy fanlar, umura qasbiy fanlar, ixtisoslik fanlar va 
qo'shimcha fanlar bloklarini o ‘z ichiga oladi.
Mutaxassislaming malakasi sifatini oshirish institut tomonidan 
ixtisoslik kafedralarini zamonaviy elektr va avtomatik uskunalar, 
elektron va mikroprotsessor vositalari va kompyuterlar bilan 
jihozlash, ishlab chiqarish korxonalari va loyiha tashqilotlari bilan 
amaliyotlar o'tkazish borasida o‘zviy aloqalar о "mat: ish, talabalami 
ilmiy-tadqiqot ishlariga jalb etish orqali olib boriladi.
Mutaxassislikning tayyorgarlik sifati Davlat attestatsiyasi 
komissiyasi tomonidan ixtisoslik bo‘yicha Davlat imtihoni qabul 
qilish ko‘rinishida olib boriladi. Davlat attestatsiyasi yakunlariga 
binoan «Elektr energetikasi» ta’lim yo‘nalishini bitiruvchilariga 
«bakalavr-energetik», «Avtomatlashtirish va boshqaruv» ta’lim 
yo‘nalishi 
bitiruvchilariga 
«bakalavr-elektromexanik» 
Qishloq 
xo‘jaligini elektrlashtirish va avtomatlashtirish ta’lim yo‘nalishi 
bitiruvchilariga 
«Qishloq 
xo‘jaligini 
elektrlashtirish 
va 
avtomatlashtirish», bakalavri akademik darajasi beriladi,
Mutaxassislar yuqori darajadagi kasbiy tayyorgarlik bilan bir 
qatorda jamiyat taraqqiyoti qonunlarini belishi, davlat siyosatini, 
milliy g ‘oya va mafko‘ra tushunchalarini mehnatkashlar orasida 
targ‘ib eta olishi, ma’naviy-ma’rifiy va tarbiyaviy ishlami olib bora 
olishi zarur. Axloq etikasi talablarini yaxshi o‘zlashtirgan, mamlakat 
tarixini, madaniyatini chuqo‘r bilgan, vatanlarvarlik hissiyotini 
yuqori darajada rivojlantirib, dunyoqarashi keng va o ‘z ustida doimo 
ishlab, bilimini mukamallashtirib borishi kerak.
Mutaxassis yuqori insoniy va axloqiy sifatlarga ega bo‘lishi 
bilan birga m a’suliyatni chuqur his qiluvchi, davlat va halk manfatni 
ishonchli himoya qiluvchi shaxs bo‘lishi zarur.
Oliy ta ’limning malaka talabi 
5430200 - Qishloq x o ‘jaligini
elektrlashtirish va avtomatlashtirish
ta ’lim yo‘nalishi bo‘yicha oliy 
m a’lumotli bakalavrlar tayyorlash o‘quv reja va fan dasturlarining 
o ‘zlashtirilishini amalga oshirishda 0 ‘zbekiston Respublikasi 
hududidagi barcha oliy ta’ lim muassasalari uchun talablar majmuini 
ifodalaydi.

---

Oliy ta iim muassasasi mazkur bakalavriat ta iim yo‘nalishi 
bo‘yicha kadrlar tayyorlash vakolatiga ega boiganda malaka talab 
asosida o‘quv reja va fan dasturlarini amalga oshirish huquqiga ega 
deb hisoblanadi.
Malaka talabning asosiy foydalanuvchilari:
- mazkur ta iim yo‘nalish bo‘yicha fan, texnika va ijtimoiy soha 
yutuqlarini hisobga olgan holda o ‘quv reja va fan dasturlarini sifatli 
ishlab chiqish, samarali amalga oshirish va yangilash uchun mas’ul 
oliy ta iim muassasalarining professor - o‘qituvchilari;
- ta iim yo ‘nalishining o‘quv reja va fan dasturlarini 
o ‘zlashtirish bo‘yicha o‘quv-tarbiya faoliyatini samarali amalga 
oshiruvchi barcha xodimlari va talabalari;
- o ‘z vakolat doirasida bitiruvchilarning tayyorgarlik darajasiga 
javob beradigan oliy ta iim muassasalarining boshqaruv xodimlari 
(rektor, prorektorlar, o ‘quv b o iim i boshligi, dekanlar va kafedra 
mudirlari);
- bitiruvchilaming tayyorgarlik darajasini baholashni amalga 
oshiruvchi Davlat attestatsiya va imtihon komissiyalari;
- oliy ta iim muassasasini moliyalashtirishni ta’mmlovchi 
organlar;
- oliy ta iim tizimini akkreditatsiya va sifatini nazorat qiluvchi 
vakolatli Davlat organlari;
- ta iim yo‘nalishini ixtiyoriy tanlash huquqiga ega b o ig an
abiturientlar va boshqa manfaatdorlar.
Nazorat savollari
1. “T a ’lim to ‘g ‘risida”gi qonun va “Kadrlar tayyorlash milliy
dasturi” qachon va kirn tomonidan qabul qilingan?
2. "Ta ’lim to ‘g ‘risida ”gi qonun О ‘zhekiston konstitutsiyasining
qaysi bandini ro ‘yobga chiqarishga xizmat qiladi?
191

---

3. Kadrlar tayyorlash milliy dasturi о ‘z oldiga qo ‘ygan maqsadi
nimadan iborat?
4. Kadrlar tayyorlash milliy dasturi bosqichlari qanday amalga
oshirilishi ко ‘zda tutilgan?
5. Kadrlar tayyorlash milliy dasturi modeli tarkibiy qismi
nimalarni о ‘z ichiga oladi?
6. 0 ‘zbekistonda uzliksiz ta ’lim bosqichlari tizimi nimalardan
tashkil topgan?
7. Oliy ta 'lim bosqichlari bakalavriyat va magistratura haqida
nimalarni bilasiz?
8. Davlat ta ’lim standard (DTS) deganda nimani tushinasiz.
9. DTS qanday maqsadlarni amalga oshirishni ко ‘zda tutadi.
10. DTS vazifatari nimalardan iborat?
11.5430200-Qishloq xojaligini elektrlashtirish va avtomat­
lashtirish bakalavr ta ’lim yo ‘nalishi fa n va texnika sohasini qaysi
yo ‘nalishini belgilaydi?

---