Radjabov A., Vaxidov A. X. Toshkent 2017

Kichik 
gidroenergetikani 
rivojlantirish 
Dasturini
tasdiqladi. Dastur doirasida respublikada umum iy q u w ati 423 M Vt 
b o ig a n va elektr energiya ishlab chiqarish yiliga 1,36 mlrd. kVts 
b o ‘lgan 15 ta GES qurish rejalashtirilgan. Hozirgi kunga kelib 
um um iy quvvati 110 M Vt b o ‘lgan 5 ta stansiya ekspluatatsiyaga 
topshirilgan. Jumladan: U rgut - 1,5 MVt, Tupolang - 30 MVt, 
Ohangaron - 21 MVt, Andijon-2 - 50 MVt. Qishloq va suv x o ‘jaligi 
V azirligiga tegishli 9 ta GESning natijaviy quvvati 439 M Vt ga etdi.
2011-yil « 0 ‘zbekenergo» AJi 2011-2015-yillar uchun kichik 
gidroenergetikani rivojlantirish Dasturini ishlab chiqdi. Unda 
qiymati 260 million dollar b o ‘lgan 9 ta loyihani amalga oshirish 
k o ‘zda tutilgan. D astur doirasida 7 ta yangi GES qurish va Toshkent 
ham da Surxondaryo viloyatlarida faoliyat yuritayotgan 2 ta kichik 
GESlam i rekonstruksiya qilish rejalashtirilgan. Dastum i amalga
75

---

oshirish 2015-yil yakuniga kelib ishlab chiqariiayotgan quvatni 613 
M Vtga yetkazishga im kon beradi. B u esa o ‘z navbatida kichik 
G ESlarda elektr energiya igshlab chiqarishni 1,115 m illiard kVTs 
dan 2,19 milliard kVtsgacha orshirishga imkon beradi. Yangi 
quvvatlarm qurishni amalga oshirish jarayonida yiliga 685 million 
kubometr hajmdagi tabiiy gazni iqtisod qilish rejalashtirilgan [11].
Elektr uzatish liniyalari. 
Kuchlanish qiymati 0,4-500 kV 
bo‘lgan elektr tarmoqning um um iy uzunligi 243 ming km dan 
ortiqdir. Ekspluatatsiyada kuchlanishi 35 kV b o ‘lgan 1673 ta 
podstansiya, umumiy o ‘m atilgan transformator q u w ati 40 mln. 
kVAdan yuqori b o ‘lgan, um um iy q u w a ti 22,5 mln. kVA b o ‘lgan 6 -
10 kVli 67574 transformator punktlari ekspluatatsiyada.
0 ‘zbekistonda elektr energetik sohada y o ‘qotishlaming umumiy 
darajasi 30 %dan ortadi [14]. Elektr tarmoqlaridagi texnik 
yo‘qotishlar 13 %ni tashkil etib, shundan 25 %i 500 kVli regional 
magistral tarmoqning milliy maydonlariga va 75 %ni taqsimlash 
tarmoqlariga to ‘g ‘ri keladi. 0 ‘zbekiston Sharqjy elektr tugun 
(Farg‘ona vodiysijda elektr energiyaning o ‘chish muammosi, hamda 
Samarqand, Buxoro va Surhondaryo energotugunlarida xususiy 
generatsiyalovchi 
q u w atlar 
tanqisligi 
muammolariga 
duch 
kelmoqda. Kuzgi-qishki m avsum da elektr uzilishlar sezilarli b o ‘lib, 
bu regionda generatsiyalovchi quvvatlaming tanqisligi tufayli 
doimiy ravishda sodir bo'ladi.
Elektr energiyani generatsiya manbaidan taqsimlovchi-iste’mol 
qiluvchi korxonalarga transportirovka qilish «О ‘zelektrtarmoq» 
unitar korxonasi tomonidan uzunligi 10,0 ming km. ga yaqin, 
kuchlanishi 110-500 Kv li magistral elektr tarmoqlari yordamida 
amalga oshiriladi. Korxonaning 76 ta podstansiyalarida natijaviy 
q u w ati 20 mln. kVA b o ig a n transformatorlar o ‘matilgan.
Elektr energiya iste’molchilarga hududiy 
elektr tarmoq 
korxonalari tomonidan uzunligi 226,9 ming km b o ‘lgan qiymati 0 ,4 -
76

---

110 Kv li kuchlanish elektr uzatish liniyalari orqali yetkazib beriladi.
220 kVli elektr tarmoqlarda quvvati 595 MVA b o ‘lgan 
transformatorlar va uzunligi 283,4 km boTgan elektr uzatish 
liniyalarini kiritish yuzasidan 5 ta loyiha amalga oshirilmoqda.
0 .4 -6 -10-35kV li taqsimlovehi elektr tarm oqlarda 23,9 ming km 
elektr uzatish Imiyalarini, 6 -10 kVli 3,6 mingdan ortiq transformator 
punktlarmi 
va 
35 
kVli 
40 
dan 
ortiq 
podstansiyalami 
modemizatsiyalash va yangilash, hamda 1,2 ming km. Elektr uzatish 
liniyalari, 6 -1 0 kVli 400 transformator punktlari va 35 kVli 15 ta 
podstansiya qurish yuzasidan choora-tadbirlar amalga oshirilmoqda.
Elektr 
tizimning 
Markaziy 
qismi 
elektr 
tarmoq 
ishi 
ishonchliligini ta ’minlash, qayta kiritilayotgan iste’molchilami 
elektr bilan ta ’minlash va tamspolrtirovka davrida elektr energiya 
y o ‘qotishlami kamaytirish m aqsadida 500 kVli magistral elektr 
tarmoqlarini 
rivojlantirish 
yuzasidan 
quyidagilar 
am alga 
oshirilmoqda: uzunligi 218 km b o ‘lgan «Talimarjon IES- Sogdiana 
PS» yuqori voltli elektr uzatish liniyalari, u stansiyada 500 kVni 
ochiq taqsimlash uskunasi mavjud, uzunligi 130 km boTgan 
«Sirdaryo IES - Yangi Angren IES» yuqori voltli elektr uzatish 
liniyalari [11].
« 0 ‘zbekenergo» AJ 2015-yilga kelib umumiy qiymati (xarajati 
)190 million dollar boTgan 500 kV t li «Ellik qal’a-Zarafshon» 
yuqori voltli elektr uzatish liniyasini qurishni rejalashtirgan, 
Uzunligi 336 km b o ‘lgan liniya shimoliy-sharqdagi Xorazm 
viloyatidan mamlakatning markaziy qismidagi Navoiy viloyatiga 
barqaror elektr energiya uzatishni ta ’minlashga moMjallangan.