Radjabov A., Vaxidov A. X. Toshkent 2017

0 ‘zgarmas tok generatorlari. 
Eng oddiy o ‘zgarmas tok 
generatorining prinsipial sxemasi 8.12-rasmda ko‘rsatilgan.
Bunda 
N
va 
S
qutblaming magnit maydonida silindr shaklidagi 
po‘lat o ‘zakka o ‘matilgan bir o ‘ramdan iborat o ‘tkazgich soat 
milining yo‘nalishiga teskari tomonga 
n
chastota bilan aylantiriladi. 
0 ‘tkazgichning uchlari valga o ‘matilib, izolyasiyalangan ikkita
121

---

halkaga tutashtiriladi va demak, halkalar ham o‘tkazgich bilan bir 
xil chastotada aylanadi. Halqalar ustiga qo‘zg£almas cho£tkalar 
o‘rnatilgan bo‘lib, 
ularga tashqi 
yuklama ulanadi. 
Bunday 
generatorning shimoliy qutbi ostidagi o‘tkazgichda hosil bo‘lgan e. 
yu. k. yo'nalishi 
b
dan 
a
ga, janubiydagisida 
d
dan 
с
tomon 
bo‘ladi. Demak, e. yu. k. dan hosil bo ‘lgan tok ham, xalka 
Г
dan 
cho‘tka / tomonga, tashqi yuklamada esa cho'tka 2 dan xalka 2' 
tomonga yo‘nalgan bo‘ladi.
Generatordan chikqan tokni tashki zanjirga uzatuvchi chutka 
1
ni 
musbat, tashki zanjirdan utuvchan tokni generatorga qaytarib beruvchi 
chutka 
2
ni manfiy potensialga ega deb qabul qilinadi va ulami 
tegishlicha (+) hamda (-) belgilar bilan ko‘rsatiladi. Generator 
o‘tkazgichi aylantirilib, 180° ga burilganda uning 
ab
va 
cd
tomonlari 
o‘zaro o‘rinlari bilan almashadi. Bunda musbat potensialli chutka 
manfiy, manfiyligi esa musbatga aylanib, yuklamadan o‘tayotgan tok 
o‘z yo‘nalishini o‘zgartiradi.
0 ‘zgarmas tok mashinalari
0 ‘zgarmas tok mashinasi asosan ikki qismdan iborat boiib, uning 
magnit oqim hosil qiluvchi birinchi qismi induktor, e. yu. k. hosil 
qiluvchi ikkinchi qismi esa yakor deb ataladi. Induktor o£z 
navbatida stanina