Радиотехник тизимлар назарияси асослари

d) Sayyora atmosferasini avtomatik kosmik apparatlar yordamida tekshirish. Sayyoralarni avtomatik kosmik apparatlar yordamida tekshirish ikki xil usul bilan amalga oshirilmoqda. Birinchi usul orbital harakatdagi avtomatik kosmik apparat yordamida yaqin masofadan sayyorani suratga tushirishga asoslangan. Bu usul barcha sayyoralarga nisbatan qo‘llaniIgan va yuqori darajada ajratilish bilan ularning tasviri olingan. Bunday amallar natijasida Merkuriyning sirti (Mariner -12, 1974-y. 29-mart) Oy yuzi singari
ko'plab kraterlar bilan qoplanganligi, Mars sirtida sun’iy inshootlar deb faraz qilingan «kanallar» aslida sayyora pustlog‘idagi yoriqlar yoki ulkan daralar (Mariner-4, 6, 7, 1969 y. yoz oylari), Saturn halqalari (1979, 1- sentabr) ko‘plab halqalardan iborat ekanligi (Pioner, Voyajer-1, 1979-y., mart), Ioda vulqon otilishlari (Voyajer-1 va -2) kashf etildi. Oyning orqa tomonini, sayyoralarning yuqori sifatli xaritalari tuzildi (Pioner-10, 1973-y. 4-dekabr, Voyajer-1 va -2, 1979-y. mart-iyul). Ikkinchi usul sayyora sirtiga avtomatik apparat tushirishga asoslangan. Bu usul Oy, Venera, Mars va Titanga nisbatan qo'llanildi. Avtomatik apparat sayyora sirtiga qo‘nish jara- yonida uning atmosferasida temperatura va bosimning balandlik bo‘yicha o ‘zgarish grafigini olishga (2.6-rasm va 2.12), atmosferasining kimyoviy tarkibini aniqlashga, qo'nilgan joy atrofmi suratga tushirishga imkon berdi. To‘rt marta astronavtlar uchgan apparat (birinchi bor 1969-y., 21- iyulda, Appolon-1 l)lar Oy yuziga qo'ndirildi. Oy jinslaridan 4'5G kg namuna keltirildi va tekshirildi. Avtomatik apparatlar «Lunaxod -1 va -2» (1970-y., 17-noyabr, 1973-y., 16-yanvar) Oy sirtida o‘lchash ishlarini bajardi, at- rofni suratga tushirdi. («Viking-l va -2» 1976-y., 20-iyul va 3-sentabr),
«Spirit» va «Opportuniti» (2002) Mars sirtiga qo‘ndirildi, sayyora jinsi va havosida biologik tajribalar o‘tkazildi.
62

www.ziyouz.com kutubxonasi