Radioizotopli sath o’lchagichlari

Radioizotopli sath o’lchagichlar boshqa asboblarga nisbatan universaldir. Bu asboblar sath o’lchashni nazorat qilishni diskret va uzluksiz ravishda amalga oshiradi; ular ochiq va berk idishlardagi suyuq hamda sochiluvchan moddalar sathini o’lchash uchun ishlatilishi mumkin, o’lchanayotgan muhit bilan asbob orasida hech qanday mexanik bog’lanish bo’lmagani sababli agressiv suyuq va sochiluvchi moddalarning balandligini o’lchash mumkin. Asboblar ko’rsatishining aniqligi va stabilligi muhit holatining (harorat, namlik, elektr o’tkazuvchanlik, zichlik va boshqa fizik xossalarning) o’zgarishiga bog’liq emas. Barcha radioizotopli asboblarning umumiy kamchiligi radioaktiv nurlarning tirik organizmga zararli ta’siridir. Asboblarning xatosi ±0,5—1% dan oshmaydi. Bular asosan boshqa turdagi asboblarni ishlatish mumkin bo’lmagan hollardagina qo’llaniladi.

ULTRATOVUSHLI VA RADIOTO’LQINLI SATH O’LCHAGICHLARI

Hozirgi paytda sanoatda ultratovushli sath o’lchagichlari keng tarqalmoq.da. Bu asboblar boshqa asboblarga nisbatan kontaktsizlik, yuqori aniqlik, kichik inertsionlik, katta chegarada va agressiv suyuqliklarda ishlatilishi kabi bir qator muhim afzalliklarga ega. Ammo o’lchash sxemalarining murakkabligi, shuningdek, yetarli darajada ishonchli bo’lmagani sababli, bu asboblar boshqa qurilmalardan foydalanish mumkin bo’lmagandagina ishlatiladi.

Ultratovushli sath o’lchagichlarining ishlash printsipi suyuqlik, gaz (havo) chegarasidan tovush to’lqinlarining qaytish printsipiga asoslangan. Ultratovush impulsining havo va o’lchanayotgan muhit (suyuqlik) chegarasi sirtidan qaytish kattaliklari akustik qarshilikning keskin farqi natijasida sodir bo’ladi. 3-rasmda ultratovushli sath badandligi o’lchagichning struktura sxemasi ko’rsatilgan.

Impuls ultratovushli tebranishlar generatori 1 dan nurlatgich 2 orqali sathi o’lchanayotgan sig’imga uzatiladi. ultratovush go’lqinlar o’lchanayotgan muhitda tarqaladi va suyuqlik-havo chegarasidan qaytadi. Qaytgan to’lqinlar muhitdan teskari yo’nalishda o’tadi, nurlatgich 2 ga o’xshash ultratovush tebranishlar qabul qilgichi 3 ga keladi, u yerdan ultratovushli impuls kuchaytirgich 4, vaqt oralig’ini hisoblaydigan qurilma 5 va o’lchash asbobi (potentsiometr) 6 ga keladi.