Рақамли иқтисодиёт Дилором тожибоева. Рақамли иқтисодиёт ва унинг таълим тизимига талаблари 3 Маркетинг

1-жадвал.
Блокчейн тизимини ишлаш принциплари
Ишлаш тамойиллари
Изоҳ
Муаммони ҳал қилиниши
Воситачиларининг йўқлиги
Транзакцияларни амалга оширишда 
учинчи шахс иштирокисиз блок-
чейн технологияси консептуал про-
токоли, шунингдек, алгоритмлардан 
фойдаланилади.
Транзакция ва маълумот ал-
машинуви тезлигини ошириш
Махфийлик ва маълумотларни ҳи-
моя қилишнинг юқори даражаси-
га эга янги янги тизим
Блокчейн технологияси контро-
гентларга трансакция ва барча ке-
ракли маълумотларни автоматик 
равишда тез алмашиши имконини 
беради. 
Хатоликларни олдини олиш, 
шунингдек, томонларнинг би-
рини фирибгарлик қилишига 
йўл қўймайди. 
Хакерлар билан курашиш
Блокчейн занжири бўйича маълу-
мотларни тақсимлаш, шунингдек, 
криптографик шифрлаш ёрдамида 
қўшимча ҳимоялаш. 
Транзакция ҳимоясини ку-
чайтиради молия тизимида 
мавжуд бўлган заифликни ка-
майтиради. 

---

98
Biznes-Эксперт
№ 7, 2020
ИСТИªБОЛ
Блокчейн технологиясининг молиявий сек-
торда қўлланилиши
Корпоратив молиявий бошқарув жараёнига 
блокчейн технологиясини жорий этишдан олдин 
мазкур технологияни амалда ишлаш механизми-
ни таҳлил қилиш мақсадга мувофиқдир. Блокчейн 
технологиясининг корхона бошқарувининг барча 
жабҳаларига татбиқ этиш учун технологиянинг 
амал қилиш шарт-шароитлари, тартиби ҳамда ўзига 
хос жиҳатларини ўрганиш талаб этилади. Корхона 
бошқарувига жорий этилиши мумкин бўлган блок-
чейн технологиясини шартли равишда оммавий, 
консорциум ва хусусий турларига ажратиш мум-
кин.
Оммавий блокчейн – бу жараёнда иштирок 
этаётган ҳар бир контрагент ўз транзакциясини 
текшириши, амалга ошириладиган операцияларда 
бевосита иштирок этиши ҳамда мазкур операция-
ларни тўлиқ кузатган ҳолда назоратини таъминлаш 
имкониятига эга бўлади. Масалан, блокчейн занжи-
рида 100 та шахс иштирок этган транзакция бўлсин, 
99 та иштирокчининг компьютерлари ўчиқ бўлган 
ҳолатда ҳам ишлайди ва маълумотларни кўриш учун 
очиқ ҳисобланади. Корпоратив молиявий бошқа-
рув жараёнида консорциум блокчейнни қўллаш 
амалиётда кенг қўлланилмоқда. Консорциум блок-
чейн технологиясини қўллаш жараёнида иштирок 
этаётган барча контрагентлар орасидан махсус ва-
колатларга эга бўлганлар танлаб олиниб, уларнинг 
ҳуқуқ ва мажбуриятлари олдиндан белгилаб олини-
ши мумкин. Мазкур жараённи тузилмавий кўрини-
шида махсус тугунларни олдиндан танлаш мумкин-
лиги билан ифодаланади. Бундан ташқари блокчейн 
технологиясини қўллаш мумкин бўлган бошқа соҳа-
ларни 2-жадвал маълумотларидан кўриш мумкин.
Молиявий соҳага блокчейн технологиясини қўл-
лаш маълумот алмашиш тизимини соддалаштириш, 
молиявий ва бошқа операцияларнинг шаффофли-
гини, шунингдек, уларнинг хавфсизлигини оши-
ришга имкон беради. Шунингдек, технологиянинг 
ўзи иқтисодиётни рақамлаштириш жараёнини тез-
латишга ёрдам беради. Блокчейн технологиясининг 
юқоридаги соҳаларда қўлланилиши давлат бошқа-
рувини мустаҳкамлашга, фуқароларнинг ҳукумат-
га бўлган ишончини янада оширишга ва шу билан 
мамлакатда инвестиция фаоллигини бевосита оши-
ришга ёрдам беради. 
Бугунги кун амалиёт юзасидан амалга оши-
рилган таҳлиллар комплекс ижтимоий-иқтисодий 
ривожлантириш бўйича вазифаларнинг самарали 
бажарилишига, мамлакатимизда амалга ошири-
лаётган ислоҳотларга ғов бўлаётган муаммоларни 
вақтида аниқлаш ва бартараф этиш лозимлигини 
талаб этмоқда. Жумладан, бунда давлат аҳамия-
тига молик йирик молиявий лойиҳаларни ишлаб 
чиқиш ва амалга ошириш жараёнини сифатли таш-
кил этиш, мувофиқлаштириш, мониторинг ҳамда 
назорат қилишни таъминловчи лойиҳа бошқару-