R. X. Alimov, O’. T. Xayitmatov, A. F. Xakimov, G. T. Yulchieva, O. X. Azamatov, U. A. Otajanov

w
1,1
 – birinchi neyronning birinchi kirishga og’irligi; 
w
1,2
 – birinchi neyronning ikkinchi kirishga og’irligi; 
w
2,1
 – ikkinchi neyronning birinchi kirishga og’irligi; 
w
S,R
 – Sinchi neyronning Rinchi kirishga og’irligi. 

---

 
170 
Tushunish osonroq bo’lishi uchun yuqoridagi detalьniy sxemani quyidagi soddaroq 
ko’rinishga keltirish mumkin: 
 
 
Neyronlarning  bunday  tarzda  qatlamga  biriktirilishi  kirish  signallarini  barcha 
neyronlarga uzatilishi, neyronlar xar biri o’zi mustaqil ishlashi va xar bir neyronning 
chiqishini  aloxida-aloxida  olish  imkononi  beradi.  Bundan  tashqari  ko’plab  sondagi 
neyronlarni  bitta  setga  birlashtirganda  qo’yilagan  masalani  echish  uchun  yaroqli 
arxitekturani xosil qilish mumkin bo’ladi.  
Odatda  uchraydigan  masalalarni  echish  uchun  bir  emas  ko’p  qatlamli  neyron 
to’rlar  talab  qilinadi.  Ko’p  qatlamli  neyron  to’rlarda  birinchi  qatlam  kirish  qatlami 
(input  layer),  oxirgi  qatlam  chiqish  qatlami  (xutput  layer)  va  boshqa  barcha  ichki 
qatlamlar berkitilgan qatlamlar (hidden layers) deb nomlanadi.  
Quyida  ko’p  qatlamli  neyron  to’rga  misol  tariqasida  3  qatlamli  neyron  to’r 
keltirilgan: 
 
 
 
Birinchi  qatlamdagi  neyronlarning  og’irlik  matritsasi  IW  (Input  Weights) 
sifatida  belgilangan.  Keyingi  barcha  qatlamlarda  esa  LW  (Layer  Weights)  tarzida 
belgilangan. 
Sxemadan  ko’rish  mumkin  birinchi  qatlamning  chiqishi  a
1
  ikkinchi  qatlamga 
kirish  sifatida  berilmoqda  va  mos  ravishda  ikkinchi  qatlamning  chiqishi  a
2
  uchinchi 
qatlamning kirishiga berilmoqda. Butun setning chiqishi – oxirgi qatlamning chiqishi 
a
3
dir. 

---

 
171 
Bu sxemani soddalashtirilgan xolda quyidagicha ifodalash mumkin: 
 
 
Ko’p  qatlamli  neyron  to’rlar  o’ta  kuchli  funktsional  quvvatga  ega  bo’lib, 
murakkab  funktsiyalarni  approksimatsiya(ifoda)lay  olishi  mumkin.  Xususan  birinchi 
qatlami sigmoida va ikkinchi qatlami chiqizli transfer funktsiya bo’lgan ikki qatlamli 
neyron  to’r  ixtiyoriy  funktsiyani  approksimatsiyalay  oladi.  Albatta,  buning  uchun 
approksimatsiyalanishi kerak bo’lgan funktsiyaning  murakkabligiga xarab xar ikkala 
qatlamdagi  neyronlar  soni  etarli  bo’lishi  va  ko’p,  lekin  chekli  sondagi  o’rgatish 
amalga oshirilishi kerak. 
Neyron to’rlarda quyidagi transfer funktsiyalar ishlatiladi: 
 
Zinali (hard limit): 






0
,
1
0
,
0
n
агар
n
агар
a
 
 
 
 
 
CHiziqli (linear): 
b
wn
a


 
 
 
 
 
Sigmoida 
(log-
sigmoid): 
n
e
a



1
1
 
 
 
Zinali  transfer  funktsiya  barcha  transfer  funktsiyalar  ichida  eng  funktsional 
kuchsizi,  ammo  birinchi  neyron  to’r(perseptron)da  aynan  mana  shu  funktsiyadan 
foydalanilgan.  CHiziqli  transfer  funktsiyaning  boshqa  transfer  funktsiyalardan 
afzalligi – chiqish doirasi katta, ammo shu bilan birga eng katta kamchiligi ixtiyoriy 
ko’p qatlamli chiziqli neyron to’rni bir qatlamli chiziqli neyron to’r bilan almashtirish 
mumkin.  YA’ni  faqat  chiziqli  transfer  funktsiyalardan  foydalanib  neyronlarni  ko’p 
qatlamlarga  biriktirish  ularning  funktsional  quvvatini  oshirmaydi.  CHiziqli  transfer 

---

 
172 
funktsiyaning  aksini  sigmoida  transfer  funktsiyasida  ko’rishiiz  mumkin.  Sigmoida 
transfer  funktsiyali  neyronning  chiqishi  kirishiga  mos  ravishda  0  va  1  oralig’ida 
joylashadi. SHuning uchun xam bunday funktsiyalarni siquvchi funktsiyalar deb xam 
yuritiladi.  Sigmoida  transfer  funktsiyali    neyronlarni  ko’p  qatlamlarga  biriktirish 
ularning funktsional quvvatini juda oshiradi.